فرهنگ پاك الهي چه در برنامه هاي مادي و چه در برنامه هاي معنوي با تحمّل مشقّت هاي طاقت فرسا كه كارگاه وجود انسان را به سرعت از كار بيندازد به شدت مخالف است. هيچ نيازي نيست كه انسان براي آبادي آخرت آنچنان خود را به زحمت ورنج عبادت شبانه روزي دچار كند به طوري كه دنيايش تباه و معيشتش فاسد گردد، و حرام است كه تمام وقت را جهت ثروت و مال و به چنگ آوردن دنيا مصرف كرد، در حدّي كه آخرت از دست برود و داغ ننگ شقاوت ابدي به پيشاني جان بخورد.



اقتصاد و عدالت را بايد در دو زمينه مادي و معنوي، البته برابر با دستورات حضرت محبوب رعايت كرد.



حضرت باقر((عليه السلام)) در روايت بسيار مهمي مي فرمايد:

إنَّ اللهَ بَرَّأَ مُحَمَّداً((صلي الله عليه وآله)) مِنْ ثَلاث: أنْ يَتَقَوَّلَ عَلَي اللهِ، أوْ يَنْطِقَ عَنْ هَواهُ، أوْ يَتَكَلَّفَ:(1)



خداوند متعال محمد((صلي الله عليه وآله)) را از سه چيز سالم و پاك نگاهداشت: از نسبت دادن برنامه اي به حضرت حق، از سخن گفتن از روي هواي نفس، و از به مشقّت انداختن خويش.



رسول خدا((صلي الله عليه وآله)) فرمودند:

نَحْنُ مَعاشِرَ الأْنْبِياءِ وَ الأْوْلِياءِ مِنَ التَّكَلُّفِ:(2)



ما گروه انبياء و اولياء الهي از تكلّف ومشقّت بي قاعده بيزاريم.



در دعاهاي اسلامي آمده:

وَارْحَمْني أنْ أتَكَلَّفَ مالايَعْنيني:(3)



به من رحمت آر، از اينكه خود را در اموري كه به سودم نيست به مشقّت بيندازم.



اميرالمؤمنين((عليه السلام)) مي فرمايد:

إنَّ اللهَ افْتَرَضَ عَلَيْكُمْ فَرائِضَ فَلا تُضَيتّعُوها، وَحَدَّلَكُمْ، حُدُوداً فَلا تَعْتَدُوها، وَ نَهاكُمْ عَنْ أشْياءَ فَلا تَنْتَهِكُوها، وَ سَكَتَ لَكُمْ عَنْ أشْياءَ وَ لَمْ يَدَعْها نِسْياناً فَلا تَتَكَلَّفُوها:(4)



خداوند بر شما واجب نموده واجبات شرعيه را، پس آنها را ضايع مكنيد، و معيّن نموده حدودي پس از آنها تجاوز ننماييد، و شما از چيزهايي بازداشته پس پرده حرمت آنها را ندريد، و براي شما از چيزهايي خاموشي گزيده و آنها را از رو نسيان ترك نفرموده، پس در بدست آوردن آن خود را به مشقّت نيندازيد.



از امام صادق((عليه السلام)) روايت شده:



ــــــــــــــــــــــــــــــــــ



1. «بحار»ج2، ص178.



2. «ميزان الحكمة» ج8، ص428.



3. «ميزان الحكمة» ج8، ص428.



4. «نهج البلاغه» حكمت 102.

لا تُكْرِهُوا إلي أنْفَسِكُمُ الْعِبادَةَ:(1)



عبادات را نزد خود ناخوشايند مداريد.



از رسول خدا((صلي الله عليه وآله)) است:

يا عَلِيُّ، إنَّ هذَا الدّينَ مَتينٌ فَأ.ْغِلْ فيهِ بِرِفْق وَ لا تُبَغِّضْ إلي نَفْسِكَ عِبادَةَ رَبِّكَ:



يا علي، به حقيقت كه اين دين متين و محكم و استوار است، با مدارا در آن وارد شو، و عبادت حضرت حق را مبغوض خويش مگردان.



جايي كه مشقّت بي قاعده در امور دينيّه روانيست و قرآن و روايات از آن نهي مي كنند به طريق اَولي در امور دنيويه جايز نمي باشد. در هر صورت مؤمن نبايد بر خود و بر ديگران بار سنگين و مبدأ و منشأ كلفت و سختي باشد.

دلا سود عالم زياني نيز زد *** هماي سپهر استخواني نيرزد

بر اين خوان هر روزه اين قرص زرّين *** برِ اهل معني به ناني نيرزد

چو فاني است گلدسته باغ گيتي *** به نوباوه بوستاني نيرزد

چراغي كز او شمع مجلس فروزد *** به درد دل دودماني نيرزد

زبان دركش از كار عالم كه عالم *** به آمد شد ترجماني نيرزد

به قاف بقا آشيان كن چو عنقا *** كه اين خاكدان آشياني نيرزد

زماني بيا تا دمي خوش برآريم *** كه بي ما زمانه زماني نيرزد

برافروز شمع دل از آتش عشق *** كه شمع خرد شمعداني نيرزد

چو خواجو گر اهل دلي جان برافشان *** چه ياري بود كاو به جاني نيرزد

در اين مناجات با حال و در اين راز و رمز ميان عاشق و معشوق، مسائلي به شرح زير مطرح است.



1 - عدم نااميدي



2 - بازبودن باب توبه



3 - قلب طاهر نقي



4 - گريه و ندبه



5 - اصلاح نفس و توبه



6 - اجابت دعا



7 - استكبار



8 - تقوا



9 - حاجت



10 - امنيت



اين ده قسمت كه هر يك تفسير و شرح مفصل لازم دارد، در دعاهاي بعد بخصوص در توضيح دعاي سي و يكم در مسئله توبه بخواست حضرت ربّ العزّه و با توفيق آن رفيق خواهد آمد.