بازگشت

آثار شگفت انگيز مواد غذايي


از آنجا كه وجود مقدّس حضرت زين العابدين، پس از بيان اين معنا كه شب و روز، عاملي مهم براي به وجود آمدن مواد غذايي است، بر پرورش و رشد انسان از بركت مواد غذايي اشاره فرموده اند: وُ يُنْشِئُهُمْ عَلَيْهِ، ضروري ديدم كه به پاورقي صفحه 154 از قسمت اول جزء سي ام «پرتوي از قرآن» كه نقل نوشته يكي از طيبات محقّق درباره آثار مواد غذايي است اشاره كنم كه بيش از پيش به واقعيات آيات قرآن و دعاهاي وارده از ائمّه شيعه((عليهم السلام))واقف شويد:



«آخرين تجسّسات علمي نشان داده است كه غذاها بايد شامل مواد اصلي زير باشد تا بتواند سلامت و نموّ و تجديد حيات سلولهاي بدن را تأمين كند:



1 ـ پروتيدها، يا مواد آلبومينوئيد = كه آنها را مواد سازنده انساج مي دانند و در گوشت، تخم مرغ، ماهي، شير، پنير، بسياري از ميوه جات، سبزيجات و بقولات از قبيل نخود، لوبيا، عدس، گردو، بادام، فندق و سيب زميني موجود است.



2 ـ ليپيدها(چربيها)، كه آنها را غذاهاي سوزاننده مي دانند و در شير و كره و پنير و چربي هاي حيواني و نبات و بسياري از ميوه جات و سبزيجات و غلاّت مانند زيتون و گردو و بادام و فندق و بادام كوهي و گندم و مانند آنها فراوان است.



3 ـ گلوسيدها(هيدرات دو كربن و مواد نشاسته اي و قندها) كه آنها را جزو غذاهاي مولّ قوّه و انرژي مي دانند، در قند و عسل و اغلب ميوه جات شيرين مانند انگور و خرما و سيب و گلابي، و سبزيجاتي مانند چغندر، و غلاّتي مانند ذرّت و گندم و جو و سيب زميني و امثال آن زياد است.



4 ـ املاح معدني كه آنها را هم سازنده و هم توليد كننده قوا مي دانند و در اغلب سبزيجات و غلاّت كه سردسته آنها گندم است موجود است.



5 ـ سلولزها كه آنها را جزء غذاهاي شاك كننده محسوب مي دارند، و در اغلب سبزيجات و ميوه جات، به مقدار زياد يافت مي شود.



6 ـ فرمانها يا كاتاليزورها، كه سبب آماده كردن غذاهاي ديگر براي هضم و جذب مي شود و در اغلب گياهها مخصوصاً به طور خام موجود است.



7 ـ ويتامين ها، كه آنها را جزء غذاهاي حياتي مي دانند در اغلب ميوه جات و سبزيجات موجود است.



انسان در شبانه روز به طور متوسط 2400 كالري مواد غذايي لازم دارد كه از سه نوع اصلي غذاها يعني: پروتيدها، ليپيدها و گلوسيدها بايد به دست بيايد، كه اين سه ماده اصلي غذايي بدون وجود مواد فرعي ديگر يعني: املاح معدني، فرمانها، و ويتامين ها و حتي سلولزها نمي توانند احتياجات بدن را رفع كنند و اغلب آن مواد به تنهايي قابل جذب بدن نيستند.



و نيز بايد دانست كه تعادل بين غذاها از واجبات است و حتماً بايد مخلوط باشد نه اينكه فقط با خوردن پروتيد (مثل گوشت و تخم مرغ) و يا گلوسيدها (نان و پلو و...) تأمين گردد.



اكنون براي آنكه بهتر مشخص شود كه چگونه اصول بالا و مواد ضروري براي تأمين تغذيه و رشد و نموّ و تجديد حيات سلولهاي بدن انسان و حيوان، در خوراكي هاي ياد شده در آيات بالا (آيات 24 تا 31 سوره عبس) ملحوظ گرديده به طور اختصار به شرح تركيب مواد اصلي سه گانه و املاح و ويتامين ها درصد گرم چند نمونه از خوراكي هاي مذكور مي پردازيم:



الف ـ از دسته غلاّت (حَبّاً)، نمونه: گندم. تركيب گندم درصد بدين شرح است:



پروتئين 29/11، چربي 11/1، گلوسيد 98/74، پتاس 16/31، سود 07/2، آهك 25/3، منيزي 06/12، اكسيد دوفر 28/1، اسيد فسفريك 22/47، املاح معدني ديگر 81/1، ويتامين 1B 56/ميلي گرم و هر صدگرم گندم 352 كالري ايجاد مي نمايد (ارزش غذائي).



ب ـ از دسته سبزيجات و بقولات (قَضْباً)، از هر كدام يك نمونه:



1 ـ تركيب نخود درصد بدين شرح است: پروتئين 5/24، چربي 0/1، گلوسيد 7/61، آب 10، سديم 42، پتاسيم 81 ميلي گرم، كالسيم 73، منيزيوم 14، منگنز 199/0، آهن 6، مس 802/، فسفر 397 ميلي گرم، گوگرد 196 ميلي گرم، كلر 44، ويتامين A37 واحد، ويتامين 1B 87/ ميلي گرم، ويتامين 2B 29/ ميلي گرم، نيكوتيل آميد 3 ميلي گرم، ويتامين C ـ 2 ميلي گرم، و هر صد گرم 354 كالري ايجاد مي كند.



2 ـ تركيب اسفناج درصد بدين شرح است:



پروتئين 2/2، چربي 3/، گلوسيد 9/3، آب 1/92، سديم 84 ميلي گرم، پتاسيم 489 ميلي گرم، كالسيم 87/، منيزيوم 55، منگنز828/، آهن 3، مس 197/، فسفر 45، گوگرد 27، كلر 67، اسيداوريك 72، پورين 24/90 ميلي گرم، اسيدماليك 800 ميلي گرم، اسيدسيتريك 892 ميلي گرم، اسيداكسايك6000واحد بين المللي، ويتامين A 08/، ميلي گرم، ويتامين 1B 2/ ميلي گرم، ويتامين 2B 5/ ميلي گرم، نيكوتيل آميد 5/21 ميلي گرم، ويتامين C، مثدار جزئي، ويتامين Eمي باشد. هر صد گرم اسفناج تازه 22 كالري توليد مي نمايد.



ج ـ از دسته ميوه ها (فاكِهَةً)، كه خود به دو دسته مهم، شيرين، چرب و نشاسته دار مي شوند.



1 ـ ميوه هاي شيرين كه خود به سه گروه منقسم مي گردند:



اول: ميوه هاي شيرين كه خود ترش مزه هستند. از اين دسته به عنوان مثال، تركيب درصد انگور (عِنَباً) را ذكر مي كنيم. درصد گرم انگور 6/81 گرم آب، 8/ پروتئين 4/ گرم چربي، 7/16 گرم گلوسيد، 2 گرم سديم، 254 گرم پتاسيم، 17 گرم كلسيم، 7 گرم منيزيوم7 83/ گرم منكنز، 6/ گرم آهن، 98/ گرم مس، 21 گرم فسفر، 9 گرم گوگرد، 2 گرم كلر، 80 واحد بين المللي ويتامين A، 05/ ميلي گرم ويتامين 1B، 03/ ميلي گرم ويتامين 2B، 4 ميلي گرم نيكوتيل آميد، و 4 ميلي گرم ويتامينC وجود دارد و هر گرم انگور 74 كالري توليد مي نمايد.



دوم: ميوه هاي شيريني كه از اين دسته به عنوان مثال، تركيب درصد خرما (نَخْلا) را ذكر مي كنيم: در هر صد گرم خرماي خشك 20 آب، 2/2 پروتئين، 6/ چربي، 75 گلوسيد، 9/ سديم، 790 ميلي گرم پتاسيم، 65 كلسيم، 65 منيزيم، 1/5 آهن، 72 فسفر، 65 گوگرد، 283 ميلي گرم كلر، 180 واحد بين المللي ويتامين A، 08/ ويتامين B، 05/ ويتامين 2B، 18/2 نيكوتيل آميد وجود دارد، و هر صد گرم خرما 314 كالري ايجاد مي نمايد.



سوم ـ ميوه جاتي كه جزء سبزيجات محسوب مي گردند. به عنوان مثال، خيار را ذكر مي كنيم:



درصد گرم خيار، 8/ پروتئين، 1/ چربي، 3 گلوسيد، 6/95 آب، 8/ سديم، 140 ميلي گرم پتاسيم، 10 كلسيم، 9 منيزيوم، 3/ آهن، 21 فسفر، 12 گوگرد، 30 كلر، 200 واحد بين المللي ويتامين A، 04/ ويتامين 1B، 05/ ويتامين 2B، 18 نيكوتيل آميد، 10 ميلي گرم ويتامين C و مقدار مختصر ويتامين 6B، و ويتامين E دارد. هر صد گرم خيار 13 كالري ارزش غذائي دارد.



2 ـ ميوه هاي چرب و نشاسته دار ـ در اين دسته ميوه هاي هسته دار وجود دارند كه به عنوان مثال، زيتون (زَيْتُوناً) و بادام را ذكر مي كنيم:



درصد گرم بادام 7/4 آب، 6/18 پروتئين، 1/54 چربي، 6/19 گلوسيد، 3 سديم، 690 ميلي گرم پتاسيم، 254 كلسيم، 252 منيزيوم، 4/4 آهن، 475 فسفر، 150 گوگرد، 20 كلر، 25/ ويتامين 1B، 67/ ويتامين 2B، 5/4 نيكوتيل اميد وجود دارد، هر صد گرم آن 640 كالري ارزش غذايي دارد.



نكته ديگري كه بايد مورد توجه باشد اينكه: تا به امروز تقسيم بندي جامع كاملي كه مشخّص تمام خواص و جهات مختلف خوراكي ها باشد به وجود نيامده است و تقسيم بنديهايي كه در علم غذاشناسي رايج شده است هر كدام به جهتي مورد استفاده است. مثلا تقسيم بندي بر حسب منشأ ايجاد خوراكيها (غذاهاي با منش. حيواني، غذاهاي با منشأ گياهي، غذاهاي با منشأ معدني) يا تقسيم بندي بر جسب نوع عمل و اثر (غذاهاي مولّد نيرو، و غذاهاي حمايت كننده) و از اين قبيل تقسيم بنديها. به همين جهت در تحقيقات و نشريات غذاشناسي و علوم تغذيه تا به امروز از روشي استفاده شده كه در آيات مورد بحث به آن اشاره شده يعني به ترتيب از:



1 ـ غلاّت (حَبّاً) = گندم، جو، ذرّت، چاودار، برنج و... و فرآورده هاي آنها.



2 ـ سبزيجات و بقولات (قَضْباً) = عدس، لوبيا، باقلا، نخود، سيب زميني، هويج فرنگي، شلغم، ترب، چغندر، كلم پيچ، اسفناج، كاهو، كرفس، سير، پياز، تره، ماچوبه، كدو، خيار، گوجه فرنگي، بادنجان، ماش، جعفري، بابونه، نعنا، تره خودرو، ريحان، شنبليله، قازياغي، گشنيز، موسير.



3 ـ ميوه ها (فاكِهَةً) كه خود دو دسته اند:



الف ـ ميوه هاي شيرين مثل انگور (عِنَباً) خرما (نَخْلا).



ب ـ ميوه هاي چرب و نشاسته دار مثل زيتون (زَيْتوناً).



4 ـ گوشت و تخم مرغ پرندگان، شير، و مشتقّات آن كه از فرآورده هاي حيواني است. (خود حيوانات براي تغذيه از علف ها و گياهها خودرو، ميوه ها، علوفه خشك (أبّاً) تغذيه مي كنند). بنابراين آيات مذكور ناظر به همه مواد غذايي لازم براي تغذيه انسان مي باشند».

مَتاعاً لَكُمْ وَ لأِنْعامِكُمْ.(1)



اين بود گوشه اي از منافع شب و روز كه عامل حيات و ضامن تداوم بقا و علت پرورش و رشد انسان است.

فيما يَغْذُوهُمْ بِهِ وَ يُنْشِئُهُمْ عَلَيْهِ.



در ضمن، در طول مسائل و جملات گذشته، به اين مسأله اشاره شد كه شب براي موجودات زنده و بخصوص انسان، ظرف آرامش، استراحت، تأمين نيرو، و سبب خوشي و خوشگذراني مشروع و خلاصه تمدّد اعصاب است به اين خاطر نياز به شرح بيشتر نمي بينيم.

فَيَكُونَ ذلِكَ لَهُمْ جَماماً وَ قُوَّةً، وَ لِيَنالُوا بِهِ لَدَّةً وَ شَهْوةً.



راستي مسأله شب و روز و منافع آن كه در قرآن مجيد به عنوان نشانه هاي حق ذكر شده، براي هر صاحب عقلي مورث حيرت و علّت و تعجّب و شگفتي است. اينجاست كه بايد با تمام وجود فرياد زد:

اَلْعَظَمَةُ للهِ الْواحِدِ الْقَهّارِ.

در جان و دل چو آتش عشقش علم كشيد *** سلطان صبر رخت به مُلك عدم كشيد

مهرش چو جاي كرد در اوراق خاطرم *** بر حرفهاي غير يكايك قلم كشيد

دل را كه بود طاير قدسي بريخت خون *** شوخي نگر كه تيغ به صيد حرم كشيد

شد زنده سر، كه در قدم دوست خاك شد *** جان مُرد چون ز درگه جانان قدم كشيد

در بزم عشق هر كه به عيش و طرب نشست *** بس جرعه ها ز خون جگر دو بدم كشيد

گر چه بسي كشيد دلم از شراب عشق *** از جام بود و خُمّ و سبو، بحر كم كشيد

زنهار فيض دست مدار از شراب عشق *** تا آن زمان كه بحر تواني به دم كشيد



ــــــــــــــــــــــــــــــــــ



1. عبس، 32.



«و روز را براي انسان روشن آفريد، تا در روشني آن به دنبال فضل و احسان حق بروند، و وسيله روزيش را به دست آورند، و براي رسيدن به سود به تمام اين برنامه ها حال ايشان را اصلاح كرده و به سامان مي آورد، و اخبار آنان (اعمال و كردارشان كه از خوبي و بدي آنها خبر مي دهد) را مي آزمايد، و مي نگرد كه اينان در اوقات طاعت و در مواقف واجبات و موارد احكامش چگونه اند، تا بدكاران و نيكوكاران را به جزاي اعمالشان برساند».