بازگشت

تعليم كتاب و حكمت


در قسمت بعد آمده:



ــــــــــــــــــــــــــــــــــ



1- «المواعظ العديّة» ص 67.



2- «مواعظ» ص 276.



3- «مجموعه ورّام» ص 4.



4- «محاسن برقي» ص 229.

وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إنْ كانُوا منْ قَبْلُ لَفي ضَلال مُبين.



منظور از تعليم «كتاب»، تعليم قرائت قرآن و مفاهيم ظاهري آن است.



در باب تعليم «حكمت» گفته اند: مراد از حكمت، باطن آيات و مفاهيمي است كه جز پيامبر و ائمّه كسي را بدان راه نيست، و يا مراد شريعت است كه پيامبر بزرگ با اعمالش معاني و كيفيّت اجراي آن را تعليم داد، يا مرادْ زمينه سازي براي علم يقيني است كه آن علم دين است و علم دين عبارت است از مباني اعتقادي و اخلاقي و عملي و معارف الهيّه.



بعضي فرموده اند: حكمت عبارت از تشبّه به حقّ است و پيامبر معلّم اين تشبّه، چنانكه خود فرمود و نيز عملاً نشان داد:

تَخَلَّقُوا بِأخْلاقِ اللّهِ:



به اخلاق خداوند آراسته شويد.



برخي فرموده اند: حكمت عبارت است از معارف حقّه كه آثارش در همه امور حيات و زندگي ظاهر مي شود. آن كه حكيم است دنيا برايش محلّ لهو و لعب و زينت و تفاخر و تكاثر در مال و اولاد نيست، بلكه دنيا براي او جائي است كه همه نوع وسائل ترقّي و تنبّه و رشد و كمال در آن قرار دارد و آدمي مي تواند با به كارگيري صحيح نعمتها شالوده سعادت ابدي خود را در آن پي ريزي نمايد.



خلاصه كلام آنكه: خداوند حكيم، قرآن حكيم را بر پيامبر حكيم نازل كرد تا از جامعه گمراه و امّت جاهلي، جامعه و امّتي حكيم بسازد.

يُعَلَّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحَكْمَةَ.



قرآن مجيد پس از نشان دادن چهره ملكوتي و با عظمت و الهي محمّد صلّي الله عليه و آله و بيان اهداف رسالت آن حضرت، جهت تأمين سعادت دنيا و آخرت مردم، اصرار و پافشاري عجيبي بر اطاعت و متابعت و پيروي از حضرت دارد:

قُلْ أَطِيعُوا اللّهَ وَالرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوا فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْكَافِرِينَ:(1)



بگو: خدا و رسول را فرمان ببريد اگر از اطاعت حق و رسولش روي برگردانيد بدانيد كه به حق، خداوند بزرگ كافران را دوست ندارد.

...ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ:(2)



(ياد آور زماني را كه خداوند از پيامبران ميثاق گرفت كه چون به شما كتاب و حكمت دادم) سپس، رسولي براي شما آمد كه حقايق شريعت شما را تصديق دارد، به وي ايمان آوريد و او را در تمام شئونش ياري دهيد.

وَأَطِيعُوا اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ:(3)



و خدا و رسول را اطاعت كنيد تا به رحمت حضرت ربّ العزّه دست يابيد.

وَأَطِيعُوا اللّهَ وَأَطِيعُوا لرَّسُولَ وَاُوِلي الاْمْرِمِنْكُمْ(4)



از خداوند و رسول اسلام و واليان امر (كه به تعيين خدا يا رسول يا ائمّه معيّن شده اند) اطاعت كنيد.

وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً:(5)



آنان كه خدا و رسول را اطاعت كنند البتّه با كساني كه خداوند به آنان لطف و عنايت كامل فرموده يعني با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و صالحين محشور شوند و اينان در بهشت براي اهل طاعت دوستان خوبي هستند.

مَن يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ:(6)



هر آن كس كه از رسول اطاعت كند از خدا اطاعت كرده است.



ــــــــــــــــــــــــــــــــــ



1- آل عمران، 32.



2- آل عمران، 81.



3- آل عمران، 132.



4- نساء، 59.



5- نساء، 69.



6- نساء، 80.

وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا:(1)



آنچه رسول من شمارا به آن امر كرد اطاعت كنيد،و از هر آنچه شما را بازداشت آن را ترك نمائيد.

وَمَا كَانَ لِمُؤْمِن وَلاَ مُؤْمِنَة إِذَا قَضَي اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً مُّبِيناً:(2)



براي هيچ مرد مؤمن و زن مؤمنه اي در برنامه اي كه خدا و رسول او حكم كنند، اختياري نيست كه خلاف آن را بپيمايند هر كس نافرماني خدا و رسول كند، دانسته به گمراهي آشكار افتاده است.

وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِيماً:(3)



و هر كس خدا و رسولش را اطاعت كند البتّه به سعادت و پيروزي بزرگ نايل آمده است.

معرفي امامت راستين


امام سجاد(ع) در دعاي روز عرفه، امام راستين را به مسلمانان معرفي مي كند و به جايگاه والاي آن متوجه مي سازد، آنگاه مي فرمايد:



«پروردگارا! برپاكيزه ترين افراد خاندان پيامبر درود فرست كه آنان را براي اجراي اوامر خود برگزيده اي و خزانه علم ونگهدارنده دين و جانشين در زمين و حجت خويش بر بندگانت قراردادي و به خواست و اراده ات آنان را از هر پليدي و ناپاكي پاك ساختي و وسيله ارتباط با خود و راه بهشت خويش كردي ».



امام(ع) در بخشي ديگر از همين دعا مي فرمايد: «بار خدايا! تو دين خود را در هر زمان و روزگاري به وسيله پيشوايي كمك فرموده اي كه او را راهنماي بندگان و مشعل هدايت در شهرها قرار داده اي، پس ازآن كه او را با وسيله ارتباط غيبي، به خود ارتباط دادي و او را سبب خوشنودي خويش كردي و فرمانبري از او را واجب نمودي و ازنافرماني او بيم دادي و به فرمانبري فرمانهايش و پذيرش نهي او دستور دادي و فرمودي كه هيچ كس از او پيشي نگيرد و هيچ فرد ازپيروي او پس نماند.» (1)

- مبارزه با عالمان درباري



«محمد بن مسلم زهري » كه از دانشمندان ديني آن عصر به شمارمي آمد، در زمان حكومت «عبد الملك مروان » جذب دربار شد و تا آخر عمر با دربار بني اميه همكاري نزديك داشت. امام سجاد(ع) در نامه اي او را توبيخ و سرزنش كرد. به فرازهايي از آن پيام توجه كنيد:



1- در آغاز نامه خطاب به او مي نويسد: تو در حالتي قرارگرفته اي كه هر كس از اين وضع تو اطلاع يابد سزاوار است به حال تو ترحم كند.



2- بدان كمترين چيزي كه كتمان كردي و سبكترين چيزي كه بر دوش گرفتي، اين است كه وحشت ستمگر را به آرامش تبديل كردي و چون به او نزديك شدي و دعوت او را اجابت نمودي، راه گمراهي را براي او هموار ساختي.



3- آنگاه كه چيزهايي به تو دادند كه حق تو نبود، گرفتي و به فردي نزديك شدي كه هيچ حقي را به كسي باز نگردانده است وهنگامي كه تو را به خود نزديك ساخت، هيچ باطلي را برطرف نكردي و كسي را كه دشمن خداست، به دوستي خويش گزيدي.



4- اينك از تمام منصبهاي خويش كناره گيري كن تا به پاكان وصالحان پيشين ملحق شوي.



5- نزديكترين وزيران و قوي ترين يارانشان به قدري كه تو فساد آنها را در چشم مردم صلاح جلوه دادي، نتوانسته اند به آنان كمك كنند. (2)

پاورقي





1- صحيفه سجاديه فيض الاسلام، دعاي 47، ص 334.



2- تحف العقول، «سخنان امام زين العابدين(ع).