ثم امرنا ليختبر طاعتنا و نهانا ليبتلي شكرنا فخالفنا عن طريق امره و ركبنا متون زجره ، فلم يبتدرنا بعقوبته و لم يعاجلنا بنقمته ، بل تانانا برحمته تكرما و انتظر مراجعتنا براءفته حلما . سپس به ما امر فرمود تا اطاعت ما را بيازمايد و از بعض اشيا نهي كرد تا ميزان شكر ما را به بفهماند. و ما امر او را مخالفت نموده و در موارد نهي قدم برداشتيم ، ولي از مبادرت به عقوبت ما نفرمود و به رحمت خود با ما رفتار كرد و با حلم بسيار مترقب توبه ماست .

شرح :

اوامر و نواهي الهي ، گذشته از آن كه روش زندگي در نظام هستي را به ما مي آموزد، در بردارنده برنامه اي است كه در تكامل انسان سهمي بسيار مهم دارد و اگر ناديده گرفته شوند، باعث خروج از فطرت انساني و ورود تدريجي به طبيعت حيواني مي شود.

اين نهي ها، داراي نقش سومي نيز هست ، و آن عبارت است از آزمايشي كه بر سر راه ايشان در مورد اطاعت از خداوند متعال و شكر نعمت هاي او وجود دارد.

در سوره نمل درباره حضرت سليمان آمده است كه ايشان پس از رسيدن به مقام بسيار عالي اي كه از خداي خود خواست رب هب لي ملكا يا ينبغي لاحد متوجه اين نكته گرديد كه اين ها جملگي آزمايشي است كه بر سر راه او گذاشته شده و عرض كرد : هذا من فضلي ربي ليبلوني اءاشكرام اكفر : اين فضل الهي نصيب شد تا معلوم شود آيا عبدي شاكر هستم يا كفور.

اين امور زمينه هاي بسيار خطرناكي براي امتحان هستند و بيرون آمدن از عهده آن ها نشان از تكامل روحي و معنوي انسان دارد كه در نظام دستورات و تكاليف الهي پيدا مي شود و در واقع به انسان مي نمايد كه تو كيستي و در كدامين درجه از كمالات انساني قرار داري . البته آزمايش انساني گاهي به وسيله اطاعت و هنگامي در اجتناب از معاصي است و هر دو براي بشري كه متنعم در نعمت هاي الهي است سازنده است . در روايت آمده كه پيامبر گرامي اسلام در كنار اصحاب خود بود.

آن گاه با دست خود خطي كشيد و فرمود : اين راه خداست كه مستقيم است . سپس خطوط ديگري از چپ و راست كشيد و فرمود : و اين راه ها هر كدام راهي است كه يك شيطان بر آن قرار دارد و به سوي آن دعوت مي كند. سپس آيه 153 سوره انعام را قرائت فرمودند. (270) يعني انسان به محض ‍ خروج از خط تكليف الهي از مسير عبوديت خارج و در مسلك تابعان شيطان قرار مي گيرد و خود مي فهمد كه كيست و در چه موطن و درجه اي قرار دارد.

امام سجاد عليه السلام در اين فراز از دعا فرمود : از يك سلسله امور نيز نهي كرد تا شكر ما را بيازمايد؛ چنان كه امام صادق عليه السلام نيز فرمود : شكر النعمه اجتناب المحارم (271) و اين معني روشن است كه نعمت هاي الهي را بايد در بندگي صرف كرد تا اداي حق گردد و اگر - نعوذ بالله - صرف در طغيان و تمرد فرمان او شود، كفران نعمت است و از بي شرمي است كه الطاف او را صرف طغيان نسبت به او نماييم . ما اگر چه هرگز نتوانسته ايم از عهده امتحان برآييم ، ولي خداي متعال هرگز ما را به عذاب و مجازات اعمال مبتلا نساخته ، بلكه به راءفت و رحمت خود همواره از ما درخواست طلب مغفرت و آمرزش فرموده كه نافرماني ها را با همين توبه جبران كنيم .