حمدا نعتق به من اءليم نارالله الي كريم جوار الله ، حمدا نزاحم به ملائكته المقربين و نضام به انبيائه المرسلين في دار المقامه التي لا تزول ، و محل كرامته التي لا تحول . و آن حمدي را به جاي مي آوريم كه بدان وسيله ، از آتش سوزان و دردناك جهنم ، به كرامت جوار رحمت الهي آرميده و در كنار ملائكه مقربين و در قرب انبيا مرسلين ، در سراي جاويدان و محل كرامت غير قابل زوال قرار گيريم !

شرح :

در چهار فراز اين دعاي شريف ، امام عليه السلام آثار مختلفي را براي حمد بيان فرموده و در هر يك به ذكر آثار آن پرداخته است . در اين قسمت نيز حمدي را روا داشته كه بدان وسيله انسان از عقاب الهي رسته و در جوار كرامت الهي (در كنار انبيا و ملائكه الله ) قرار گيرد.

و از آن جا كه مي دانيم پيوسته جزا از سنخ عمل است ، لذا بايد هر يك از اقسام آن حمد، شباهت به حمد و ستايش صنفي از اصناف ملائكه و انبيا داشته باشد.

خداوند تبارك و تعالي در آيه 5 سوره شوري مي فرمايند : و الملائكه يسبحون بحمد ربهم (265) و در بعضي آيات به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم امر فرمودند كه تو خدا را حمد كن ، زيرا اكثريت مردم آگاه به حمد الهي نيستند؛ همانند سوره عنكبوت آيه 63 : قل الحمدلله بل اكثرهم لا يعقلون (266) و در سوره لقمان آيه 25 : قل الحمدلله بل اكثرهم لا يعملون . (267)

اين فرمان ها كاشف از آن است كه حقيقت حمد كاري است سزاي مقام پيامبري ، و معلوم است كه مقصود از حمد فقط آوردن كلمه الحمدلله بر زبان نيست كه خلايق همواره بر سر زبان دارند.

و لذا هر يك از اولياء كامل الهي بر حسب حد و شعور و ظرفيت خود، حمدگو و ثناخوان حضرت حق مي باشند. از امام صادق عليه السلام نقل شده كه ايشان نذر فرمودند كه اگر مقصد آن بزرگوار عملي شود، حمدي كند كه احدي از خلايق نكرده باشد.

پس از مدتي ، آن مقصد تحقق يافت ، آن گاه حضرت فرمودند : الحمدلله ! راوي عرض كرد : شما حمد خاصي را نذر كرديد كه در توان احدي نبود و نيست .

حضرت فرمود : اين همان نذر خاصي بود كه از عهده كسي بر نمي آمد!

البته بايد دانست كه در اين جا معرفت مطرح است ، يعني اين كه بدانيم حضرت از كلمه الحمد چه چيز را در باطن خود ديده و درخواست كرده ؛ زيرا معرفت امام معصوم به دستگاه هستي به صورت علم حصولي نيست ، بلكه با علم حضوري به ذره ذره هستي آگاه است ؛ به عبارت ديگر، ايشان ربط و وابستگي جملگي را به ربانيت اله عالم ديده و نعمت هايي را كه از جانب او به تمامي موجودات رسيده شناخته و كمالات مخلوقات را در نظام هستي در افق آگاهي مطلق خود طي فرموده و سپس تمام حقيقت آن ها را به خداي متعال و به صاحب اصلي آنان مرتبط يافته و تمامي موجودات را استفاده كننده از همه آن نعمت ها و كمالات دانسته و تمامي ماسوي الله را تهي از هر كمال و هر گونه استقلال يافته و ملكوت موجودات را يكباره در دست اله عالم دانسته - كه بيده ملكوت كل شي - و سپس ‍ كلمه الحمدلله را بر حسب چنان كمال مطلقه اي بر زبان جاري فرموده است .

در اين فراز نيز، امام سجاد عليه السلام از خداي متعال چنين حمدي را درخواست مي نمايند.