حضرت علي بن الحسين عليهماالسلام دراين قطعه از دعاي شريف مكارم الاخلاق ، دو درخواست از پيشگاه باري تعالي مي نمايد: اول ، بار الها! راههاي مرابراي وصول به رضا وخشنوديت آسان فرما. دوم ، بار الها! درتمام حالاتم كارهاي مرا پسنديده ونيكو گردان .

به خواست خداوند توانا، اين دوجمله از امام عليه السلام موضوع بحث وسخنراني امروز است .

رضاي الهي با عالي ترين مدارج كمال

نيل به خشنودي ورضاي حضرت باري تعالي عالي ترين مقامي است كه تمام اولياي بزرگ الهي در تمناي ؟آن هستند، جايگاه مردان وزنان باايمان درقيامت طبق وعده خداوند، بهشت جاودان است ، پاداش انبياء وصديدقين وشهداء وديگر اولياي بزرگ الهي جنات عدن است ، وجنات عدن داراي مزاياي اختصاصي است وگروههاي معيني درمساكن طيبه آن جاي دارند، و رضوان الهي از آن دو بهشت بزرگتر وافضل است . خداوند درقرآن شريف ، اين سه مرحله رادر يك آيه ، از پي هم ، ذكر فرموده است :

بهشت ها، جنات عدن ورضوان الهي

وعداللّه المومنين والمومنات جنات تجري من تحتها الانهار خالدين فيها ومساكن طيبة في جنات عدن ورشوان من اللّه اكبر ذلك هوالفوز العظيم . (467)

خداوند به مردان وزنان با ايمان باغها وجناتي را وعده داده است كه از زير درختانش نهرهاي آب جاري است وآنان براي هميشه درآن باغها مي مانند وهمچنين خداوند وعده مسكنهاي پاك ومطهر ار درجنات عدن داده است ، ولي رضوان الهي ازاين دوبهشت سراسر نعمت ورحمت بزرگتر وبرتر است ونيل به رضوان الهي پيروزي وموفقيتي است بزرگ .

همانطور كه وصول به جنات خلد ودست يافتن به مساكن طيبه وجنات عدن راههاي دارد كه افراد باايمان بايد آنها رابپيمايند تا به نتيجه برشند، قطعا براي نيل به رضوان خداوند هم بايد راههاييي راكه مايه خشنودي ورضاي ذات اقدس اوست ، طي نود تابه آن پيروزي بزرگ وپاداش اكبر نايل آيند.

راههاي وصول به رضاي الهي

امام سجاد(ع ) درجمله اول دعاي مورد بحث امروز، به طور اجمال از راههاي رضوان خداوند نام مي برد واز پيشگاه مقدسش درخواست مي كند كه موجباتي رافراهم نمايد كه از آن طرق به آساني بگذرد:

وسهل الي بلوغ رضاك سبلي .

بار الها! راههاي مرا براي وصول به رضاو خشنوديت آسان فرما.

براي آنكه طرق وصول به رضوان خداوند را بشناسيم ، بايد از زبان وحي به وسيله رسول اكرم (ص ) وائمه معصومين عليهم السلام از آنها آت گاهي يابيم ودر روايات اولياي دين ، طرق متعددي براي وصول به رضا وخشنودي خداوند رسيده ودر اينجا قسمتي از آنها به عرض شنوندگان محترم مي رسد. در بعضي ازآيات قرآن شريف ، رضاي خداوند ازگروهي اعلام گرديده ، كه آنان نيز ازخداوند خشنود وراضي هستند.

رضي اللّه عنهم ورضوا عنه اولئك حزب اللّه الاانّ حزب اللّه هم المفلحون . (468)

خداوند از آنها راضي وآنان نيز ازخداوند رضايت دارند، اين گروه حزب اللّهاند وآگاه باشيد كه اعضاي حزب خداوند از رستگاري و سعادت واقعي برخوردارند.

رضاي به قضاي الهي

در بعضي از روايات آمده كه يكي از راههاي رسيدن به رضوان باري تعالي اين است كه آدمي ، خود به قضا ومقدرات الهي راضي وخشنود باشد.

انّ موسي عليه السلام قال : يا ربّ! دلّني علي عمل اذا انا عملته نلت به رضاك . فاوحي اللّه تعالي اليه : انّ رضاي في رضاك بقضائي . (469)

حضرت موسي بن عمران عليه السلام عرض كرد: بار الها! مرا راهنمايي فرما به عملي كه چون انجام دادم به وسيله آن به رضاي تو نايل گردم . خداوند به وي وحي فرمود كه رضاي من در رضاي تو به قضاي من است .

عن علي عليه السلام قال : كن راضيا تكن مرضيا. (470)

علي (ع ) فرمود: به قضاي الهي درباره خودت راضي باش تا مشمول رضوان باري تعالي باشي .

وعنه عليه السلام قال : علامة رضااللّه سبحانه عن العبد رضاه بما قضي به سبحانه له وعليه . (471)

و نيز فرموده است : علامت رضاي خداوند سبحان ازبنده ، رضاي بنده است به آنچه خداوند درباره او مقدر فرموده است ، خواه مقدر الهي به نفعش باشد يا به ضررش .

ائمه طاهرين عليهم السلام براي آنكه پيروان خود رادر رضاي به قضاي الهي كه يكي از راههاي وصول به رضوان باري تعالي است آگاه بار بياورند وبا منطقي نافذ قانعشان نمايند، ضمن روايات متعددي ، مطالب آموزنده اي را تذكر داده اند كه در اينجا بعضي ازآنها ذكر مي شود.

معرفت كامل براي راضي ترين به قضاء است

عن ابيعبداللّه عليه السلام قال : انّ اعلم الناس باللّه ارضاهم بقضاءاللّه . (472)

امام صادق (ع ) فرمود: عالمترين مردم به صفات كمال حضرت باري تعالي ، راضي ترين آنان به قضاي خداوند است .

مثلا كسي كه باچهره نامطبوع ، اندامي ناموزون ، وبدني ضعيف آفريده شده است ، يا درطول زندگي همواره درآمدش كم وبضاعتش محدود بوده ، اگر به خداوند وصفات كمالش ايمان داشته باشد، با خود مي انديشد كه آفريدگار درخلقت من نه بخيل بوده ونه عاجز، نه ازمن غافل بوده ونه نسبت به من ظالم ، اعمال او حكيمانه است ، اگر مرا اينچنين آفريده يا مقدر مرا در امر مال ، محدود قرار داده ، حتما بروفق مصلحتي است كه من از آن بي خبرم . اين طرز تفكر كه لازمه ايمان به خداوند است ، اگر نگراني و تشويش خاطر او را بكلي زايل ننمايد، قطعا به مقدار قابل ملاحظه اي كاهش مي دهد ودر چند روز زندگي ، از اندوه جانكاه وطاقت فرسا تا حدي رهايي مي يابد.

رضاي به قضا از علائم ايمان است

قال الرّاوي قلت لابيعبداللّه عليه السلام باي شئي يعلم المومن بانّه مومن ؟ قال بالتسليم للّه والرّضا في ماورد عليه من سرور او سخط. (473)

راوي حديث مي گويد: به امام صادق (ع ) عر ضكردم : باچه چيز ايمان واقعي مومن شناخته مي شود؟ درپاسخ فرمود: با تسليم درمقابل باري تعالي ورضا ازآنچه بر او از سرور وخشم وارد مي شود؟

يكي درد ويكي درمان پسندد

يكي وصل و يكي هجران پسندد : من از درمان ودرد ووصل وهجران پسندم آنچه را جانان پسندد

اگر به قضاي الهي راضي نشود وبا نيروي ايمان به ضمير آشفته خود تسكين نبخشد، قادر نيست مكروهات وناملايماتي را كه به آنها مبتلاست بر طرف نمايد، ولي ممكن است با جزع وبي صبري به عوارض روحي وبيماري عصبي نيز مبتلا شود، مصيبت تازه اي رابر مصائب دنياي خويش بيفزايد ودر آخرت ازپاداش وصبر ورضا محروم گردد.

عن ابيحعفر عليه السلام قال : من رضي بالقضاء اتي عليه القضاؤ وعظّم اللّه اجره ومن سخط القضاء مضي عليه القضاء واحبط اللّه اجره . (474)

امام باقر (ع ) فرمود: كسي كه به قضاي الهي راضي باشد، قضا ومقدرات بر او وارد مي شود وخداوند به وي اجر عظيم عطا مي فرمايد وكسي كه به قضاي حق خشمگين باشد، آنچه مقدر است براو مي گذرد وخداوند اجر قيامتش را از ميان مي برد.

خلاصه ، يكي از راههاي رسيدن به رضوان باري تعالي ، رضاي به قضاء ومقدرات اوست ، خواه آن مقدر مطبوع طبع ومقبول آدمي باشد يامورد بي رغبتي وكراهت .

راه ديگري كه در روايات ارائه شده وموجب نيل به رضوان خداوند است ، اطاعت وفرمانبري از ذات مقدس اوست .

رابطه رضاي الهي با اطاعت او

عن علي عليه السلام قال : رضااللّه سبحانه مقرون بطاعته . (475)

علي (ع ) فرموده : رضاي خداوند واطاعت او به هم پيوسته اند.

عن ابيعبداللّه عليه السلام :من سرّه ان يعلم انّاللّه يحبه فليعمل بطاعة اللّه وليتبعنا. (476)

امام صادق (ع ) در پايان نامه اي كه براي اصحاب خود نوشته ، فرموده است : كسي كه خوشحال مي شود ازاين كه بداند خدا اورا دوست دارد، البته بايد اوامرش را به كار بندد، اورا اطاعت نمايد واز ما پيروي كند.

باتوجه به اينكه مردم به اوامر ونواهي خداوند دسترسي ندارند وازآنها ناآگاه اند وبايد از راه وحي و به وسيله پيمبر گراميش اطاعت نمايند ودر قرآن شريف اين امر خاطر نشان گرديده است .

من يطع الرّسول فقد اطاع اللّه . (477)

پيامبر اكرم (ص ) بزرگترين مطيع خداوند

كسي كه از پيغمبر خدا اطاعت مي كند، تحقيقا از ذات اقدس الهي اطاعت نموده است .

پيواي بزرگ اسلام (ص ) در طول ايام رسالت خود، به دواطاعت از طرف بار يتعالي ماموريت يافت : اول ، به عنوان يك مسلمان موظف بود ازتمام اوامر ونواهي خداوند كه در شرع اسلام مقرر فرموده است ، اطاعت كند وعملا آنها را به كار بندد. دوم ، به عنوان رسول خدا موظف بود اوامر الهي رادر تبليغ رسالت اطاعغت كند، دين حق رابه مردم برساند وجامعه رابه صراط مستقيم هدايت نمايد. در اطاعت اول ، وظيفه مسلماني رادر كمال خوبي وشايستگي انجام داد وبه رضوان الهي نايل گرديد. در اطاعت دوم ، يعني تبليغ رسالت ، با مصائبي سخت وجانكاه ازناحيه دشمنان مواجه گرديد، ولي ضعف وسستي به خود راه نداد در كمال جديت مسير خويش ‍ را پيمود ودين حق رابخوبي ابلاغ نمود، براثر اطاعت از انجام اين وظيفه بسيار سنگين درامواج رضوان الهي غوطه ور ظد و از حداكثر قرب باري تعالي برخوردار گرديد. علي (ع ) دريكي از خطبه ها از رضوان باري تعاللي وآزار شديد مردم نام برده است .

ونشهد انّمحمدا عبده ورسوله خاص الي رضوان اللّه كل غمرة و تجرّع فيه كل غصّة . (478)

شهادت مي دهيم كه حضرت محمد صلّي اللّه عليه وآله بنده ورسول خداوند است . او با تمام وجود در رضوان خداوند فرو رفت ومصائبي را كه از خلق در راه تبليغ ديد، تحمل نمود.

بندگان باايمان وخالص درمقام فرمانبري از اوامر الهي وجلب رضاي خداوند، بالاترين مراتب اطاعت را از خود بروز داده اند.

عمار ياسر كه از تربيت شدگان ممتاز مكتب اسلام است ، در جنگ صفين پيش از آنكه به عرصه پيكار قدم بگذارد، در پيشگاه خداوند عرض كرد:

اللّهم انّك تعلم انّي لو اعلم انّ رضاك في ان اقذف بنفسي هذا البحر لفعلت ، اللّهم انّك تعلم انّي لو اعلم انّ رضاك في ان اضع ظبة سيفي في بطني ثمّ انحني عليه حتي يخرج من ظهري لفعلت ، اللّهم انّي اعلم ممّا علّمتني انّي لااعمل عملا اليوم هذا هو ارضي لك من جهاد هولاء الفاسقين . (479)

عمّار مطيع عالي قدر الهي

بار الها! تو مي داني اگر بدانم رضاي تو دراين است كه خود رادر اين دريا بيفكنم مي افكنم ، با رالها! تو مي داني اگر بدانم رضاي تو دراين است كه نيش شمشير رابر شكمم بگذارم وآنقدر فشار دهم كه از پشتم به درآيد اين كار را انجام مي دهم ، بار الها! از ديني كه به من آموخته اي مي دانم امروز هيچ عملي بيش از جهاد با اين مردم گناهكار، مرضي ذات اقدس تو نيست .

خلاصه ، به موجب رواياتي كه مذكور افتاد، يكي از راههاي نيل به رضوان حضرت باري تعالي اطاعت وفرمانبري از ذات اقدس اوست وبايد اين مهم را مورد كمال توجه قرار داد.

عن ابيجعفر عن آباءه عن امير المؤ منين عليهم السلام قال : انّ اللّه تبارك وتعالي اخفي اربعة في اربعة : اخفي رضاه في طاعته فلا تستصغرن شيئا من طاعته فربما وافق رضاه وانت لا تعلم ... (480)

امام باقر عليه السلام از آباء بزرگوارش از امير المومنين عليهم السلام حديث نموده كه فرموده است : خداوند چهار چيز را در چهار چيز پنهان داشته : رضاي خود رادر اطاعت خويش مخفي نموده ، پس هيچ چيز از اطاعت الهي راكوجك نشمريد، چه بسا رضاي او با آن اطاعت توافق يابد وشما ندانيد.

از جمله راههاي وصول به رضوان الهي دوست داشتن كساني است كه خداوند آنها را دوست دارد ودشمن داشتن كساني مه مغبوض باري تعالي هستند. با توجه به اينكه حب وبغض خداوند براساس حق و عدل است واگر كسي واجد چنين صفتي باشد، از نعمت تشبه به كامل برخوردار شده است ، بعلاوه معيار حب وبغض نيز از خلال روايات استفاده مي شود.

از نشانه هاي بزرگ رضاي الهي

روي انّ موسي عليه السلام قال : يا ربّ! اخبرني عن آية رضاك .

فاوحي اللّه تعالي اليه اذا راءيت نفسك تحب المساكين تبغض الجبارين فذلك آية رضاي . (481)

روايت شده است كه حضرت موسي بن عمران (ع )عرض ‍ كرد:پرورگارا!نشانه رضاي خودرابه من بگو.ازباري تعالي به اووحي شد:وقتي درنفس خوديافتي كه دوستارمساكين ودشمن جبّاران وستمگران هستي ،اين نشانه رضاي من است .

راههاي ديگربراي نيل به رضوان الهي درروايات بيان شده است ودراينجابه آنچه مذكورافتاد اكتفا مي شود.

امام سجاد عليه السلام در جمله اول دعاي موردبحث امروزبه پيشگاه الهي عرض مي كند:

وسهل الي بلوغ رضاك سبلي .

بارالها !راههاي مرابراي وصول به رضاوخوشنوديت آسان فرما.

حضرت علي بن الحسين عليهماالسلام درجمله دوم دعا عرض مي كند:

وحسن في جميع احوالي عملي .

بارالها !درتمام حالاتم كارهاي مراپسنديده ونيكو گردان .

دراين قسمت ازدعاي امام سجّاد(ع )،دوكلمه است :يكي عمل وآن ديگرنيكوبودن عمل ميتوان گفت :شجره طيبه اسلام داراي سه شاخه اصلي واساسي است :عقايدواخلاق واحكام .

قسمت اعظم اخلاق واحكام دراعمال مردم پياده مي شود. قرآن شريف و احاديث اولياي دين از اعمال صالحه سخن بسيار گفته اند ودر روايات متعددي عمل به جوارح در كنار عقد قلب و اقراربه زبان از اركان ايمان به حساب آمده است .

معرفي ايمان

قال امير المومنين (ع ): ساءلت النبي صلّي اللّه عليه وآله عن الايمان ، قال تصديق بالقلب وقرار بالسان وعمل بالاركان . (482)

علي (ع ) فرمود: از رسول اكرم (ص ) پرسيدم : ايمان چيست ؟ فرمود: تصديق به قلب ، اقرار به زبان وعمل به جوارح .

اهميت عمل وبه كار بستن تعاليم الهي دردار دنيااز اين عبارت كوتاه به خوبي روشن مي شود.

قال علي (ع ): لرجل ساءله ان يعظه : لاتكن ممن يرجوالآخرة بغير العمل . (483)

مردي از علي (ع ) درخواست موعظه نمود. حضرت به وي فرمود: ازآن گروه مباش كه بدون عمل اميد سعادت عالم آخرت را در سر مي پرورانند.

البته مقصود از عمل ، كارهاي شايسته واعمال صالحه اي است كه مرضي شرع مقدس ومقبول حضرت باري تعالي است ، نه هر عمل به هر انگيزه اي كه واقع شود، چه بسيار كارهاي به ظاهر خوبي را كساني انجام مي دهند ولي محركشان در آن اعمال ايمان به خدا وخشنودي باري تعالي نبوده بلكه عوامل ديگري آنان رابه اين كارها واداشته است . حضرت زين العابدين (ع ) در يك روايت مبسوط، بعضي از آن انگيزه هار ار ذكر فرموده وبه پيروان خود هشدار كه اغفال نشوند وفريب اين گروه را نخورند.

قال علي بن الحسين عليهماالسلام : اذا راءيتم الرجل قد حسن سمته و هديه وتماوت في منطقه وتخاضع في حركاته فرويدا لايغرنكم فما اكثر من يعجزه تناول الدنيا وزكوب الحرام من حال ضعف نيته ومهانته وجبن قلبه فنصب الدّين فخا لها فهو لايزال يختل الناس بظاهره فانّ تمكّن من حرام اقتحمه .

فريبكاري عمل پسنديده نيست

حضرت علي بن الحسين (ع ) فرمود:وقتي مردي راديديدكه هيئت و روش ‍ حركتش از نظر ديني نيكوست ، نرم سخن مي گويد، وحركاتي خاضعانه دارد، درقضاوت آرام باشيد، عمل او مغرورتان ننمايد، چه بسا كسي كه دست يافتن به دنيا وقبضه كردن حرام او را عاجز مي كند، زيرا نيتي پست وضعيف دارد وقلبي ترسو، از اين رو دين را دام خود قرار داده تا مردم را باظاهر خويش فريب دهد واگر به حرامي دسترسي پيداكند به آن يورش ‍ مي برد.

وذا وجدتموه يعف عن المال الحرام فرويدا، لا يغركم فانّ شهوات الخلق مختلفة ، فما اكثر من ينبو عن المال الحرام وان كثر ويحمل نفسه علي شوهاء قبيحة فياتي منها محرما.

وقتي شمااو را يافتيد كه از مال حرام پرهيز دارد، در قضاوت آرام باشيد عمل او شما را مغرور نكند زيرا شهوات مردم مختلف ومتفاوت است چه بسا كسي كه از مال حرام اجتناب مي كند گرچه آن مال بسيار باشد، ولي درشهوت جنسي عفت ندارد وبا زني گرچه صورتش زشت باشد به حرام مي آميزد.

زيانهاي ناشي ازجهل

فاذا رايتموه فرويدا لايغركم حتي تنظروا ماعقده عقله فما اكثر من ترك ذلك اجمع ثم لايرجع الي عقل متين ، فيكون ما يفسده بجهله اكثر ممّا يصلحه بعقله .

وقتي او را ديديد كه از عمل جنسي حرام نيز اجتناب ميكند، در قضاوت آرام باشيد، عملش شمارا مغرور نكند تاآنكه بينيد عقلش تا چه حد پايبند اوست ، چه بسا كسي كه همه آنچه را مذكور افتاد ترك مي گويد، ولي به عقل واقع بين و محكم مراجعه نمي كند، درنتيجه به مقداري كه جهل مايه فسادش مي شود، عقلش او رابه راه صلاح وفلاح سوق نمي دهد.

ترك گفتن دنيا براي نيل به دنيا

فاذا وجدتم متينا فرويدا، لا يغركم حتي تنظروا مع هواه يكون علي عقله ام يكون مع عقله علي هواه وكيف مجبّته للرّياسات الباطلة وزهده فيها. فانّ في الناس من خسر الدنيا والآخرة ويترك الدّنيا للدّنيا يري انّ لذّة الرّياسة الباطلة افضل من رياسة الاموال والنعم المباحة المحلّلة ويترك ذلك اجمع طلبا للرّياسة . (484)

اگر عقل او رامتين ومحكم يافتيد آارم باشيد، در قضاوت عجله نكنيد ومغرور نشويد تا آنكه بينيد آيا بانيروي هواي نفس برضد عقل خويش ‍ است ياآنكه بانيروي عقل ، هواي نفس خود را واپس مي زند. نظر كنيد محبت او نسبت به رياستهاي باطل چگونه است وتا چه حد به آن بي اعتناست ، چه آنكه بين مردم يافت مي شود كسي كه دنيا وآخرتش در زيان وضرر مي گذرد، دنيا رابراي دنيا ترك مي گويد وبه نظرش مي رسد. لذت رياست باطل از رياست بر اموال وديگر نعمت هاي مباح افضل وبرتر است ، ازاين رو همه آنها راترك مي گويد براي نيل به رياست .

معيار عمل صالح انگيزه دروني است

نتيجه آنكه ممكن است مردم اعمال بسياري را كه به ظاهر پسنديده ونيكوست انجام دهند، اما انگيزه دروني ونيت باطني آنان درآن كارها هواي نفس واغناي تمنيات حيواني خودشان باشد وكمترين توجهي به قرب الهي وخلوص نيت نداشته باشند. اين قبيل اعمال نه تنها ارزش ‍ معنوي درپيشگاه الهي ندارد، بلكه زمينه ريالكاري وسوء نيت را درنهاد عاملين آنها تقويت مي كند وبه مسير نادرستي و انحرافشان سوق مي دهد. اما كار پسنديده وخوب در اسلام آن عملي است كه براساس علم صورت پذيرد وثانيا انجام دهنده داراي قصد قربت باشد وثالثا بتواند تاآخر عمر، عمل پاك خود را از خطرات گوناگون محافظت كند وآن رابه سلامت از مرز دنيا بگذراندو اين مراحل كه ذكرشد، ضمن حديثي آمده است :

ارزش عمل در خلوص نيت آن است

عن امير المومنين عليه السلام قال : الدنيا كلها جهل الّا مواضع العلم والعلم كله حجة الّا ما عمل به والعمل كله رياء الّا ما كان مخلصا ولاخلاص ‍ علي خطر حتّي ينظر العبد بما يختم له . (485)

اميرالمؤ منين (ع ) فرمود: آدمي كه دراين جهان قدم مي كذارد، تمام دنيا براي او جهل و ناداني است مگر چيزهايي را كه تدريجا فرا مي گيرد وازآنها آگاه مي شود. وتمام علمهايي كه آموخته براي او نزد باري تعالي حجت است ، مگر علمي كه طبق آن عمل تنموده باشد وتماتم اعمالش رياكاري وخود نمايي است ، مگر كارهايي كه خالصانه انجام يافته است واخلاص وصفاي ضمير در معرض خطر است تاآنكه بنده مخلص ببيند كارش چگونه است وعمرش رابا چه وضعي پايان مي يابد.

حسن عمل آزمايش الهي است

قرآن شريف ، حسن عمل را ماده اختبار وآزمايش مردم معرفي نموده وفرموده است :

الّذي خلق الموت والحيوة ليبلوكم ايّكم احسن عملا. (486)

اين خداوند تواناست كه مرگ وحيات راآفريده تا شمارا آزمايش كند ومعلوم نمايد كدام يك ازحسن عمل ودرستكاري برخورداريد.

قال ابو قتادة ساءلت النبي صلّي اللّه عليه وآله عن قوله تعالي : ايّكم احسن عملا ماعني به ؟ قال يقول : ايّكم احسن عقلا. ثمّ قال اتمّكم عقلا واشدّكم خوفا واحسنكم فيما امراللّه به ونهي عنه نظرا وان كان اقلّكم تطّوّعا. (487)

ابو قتاده مي گويد: از رسول اكرم (ص ) سوال كردم اين كه خداوند فرموده :شمارا آزمايش كنم تا معلوم شود كداميك درعمل نيكوكارتريد، مقصود حضرت باري تعالي كيانند؟ درپاسخ فرمود: يعني كدام يك ازجهت عقل نيكوتريد، سپس توضيح داد عقلتان كاملتر، خوفتان ازخداوند شديدتر ودقت نظرتان در اوامر ونواهي حضرت حق نيكوتر، گرچه مقدار عملتان كمتر باشد.

عن ابيعبداللّه عليه السلام قال : ليس يعني اكثر عملا ولكن اصوابكم عملا وانّماالاصابه خشية اللّه والنيه الصادقه . (488)

امام صادق (ع ) در تفسير اين آيه فرموده است : خداوند كثرت عمل رادر اين آيه اراده ندارد، بلكه مقصود باري تعالي عمل صواب وطبق واقع است .واصابت درعمل ، ترس از خداوند ونيت پاك وصادق است .

بهشت پاداش دو ركعت نماز خالص

خداوند راصادقانه وبا خلوص نيت عبادت نمودن آنقدر درشرع اسلام اهميت دارد كه بنده موحد با اداي دو ركعت نماز براي خداوند، مشمول فضل الهي مي كردد، وبهشتي مي شود.

قال الصادق (ع ): ان ربّكم لرحيم يشكر القليل ، انّ العبد ليصلّي ركعتين يريد بها وجه اللّه فيدخله اللّه به الجنة . (489)

امام صادق (ع ) فرمود:پروردگار شما مهربان است ، درمقابل عملي قليل پاداشي بزرگ مرحمت مي نمايد، بنده او باخلوص نيت دو ركعت نماز مي خواند وخداوند اجرش را جنت خلد قرار مي دهد واو رابه بهشت مي برد.

مشكل بزرگي كه در زمينه عبادت خالص وعمل صالح وجود دارد، نگاهداري وحفاظت آن از آفاتهاي گوناگون است .چه بسيار اعمال خوبي را بندگان خدا انجام مي دهند، ولي از پي آن اعمال ، مرتكب گناهاني مي شوند ودر نتيجه كارهاي خوبشان مردود درگاه باري تعالي مي گردد وبد بختانه بسياري از كارهاي خوب مردم با اين وضع ناگوار مواجه مي شود.

عن ابيعبداللّه عليه السلام قال : لو نظروا الي مردود الاعمال من اللّه عزّ وجل وقالوا ما يتقبل اللّه من احد عملا. (490)

امام صادق (ع )فرمود:اگرباري تعالي گرديده است ،باخودمي گفتند:گويي هيچ عملي موردقبول باري تعالي واقع نمي شود.

براي آنكه پيروان اسلام همواره متوّجه خطرمردودشدن اعمال صالحه خودباشند،اولياي دين ضمن سخنان خويش اين مهّم راخاطرنشان فرموده اند.

حفظ عمل مشكلترازانجام عمل است

عن ابيجعفر(ع )قال :الابقاءعلي العمل اشدمن العمل (491).

امام باقر(ع )فرمود:نگاه داشتن عمل خوب سخت ترازبجا آوردن آن عمل است .

براي آنكه كارهاي خوب افرادباايمان محفوظ بماند ودرپيشگاه باري تعالي مقبول افتد،بايد صاحبان عمل صالح مجاهده كنند وبا سعي وكوشش ‍ خويشتن را به پاره اي از ملكات حميده وصفات پسنديده كه مبين صفات ايماني و انساني است متصف نمايند ودر اين باره روايات متعددي رسيده ودر اينجا به ذكر يك حديث اكتفا مي شود:

عن النبي صلّي اللّه عليه وآله : قال يا علي ! ثلاث من لم يكن فيه من لم يقم له عمل ، ورع يحجزه عن معاصي اللّه عزّ وجلّ، وعلم يردّ به جهل السفيه ، وعقل يداري به الناس . (492)

رسول اكرم (ص ) به امير المومنين (ع ) فرمود: اي علي ! سه چيز است كه اگر در كسي نباشد، عمل خوب براي او پايدار نمي ماند: اول كف نفسي است كه وي را از گناه باز دارد، دوم علمي است كه باآن ناداني سفيه را بگرداند، سوم عقلي است كه به وسيله آن در زندگي با مردم مدارا نمايد.

يك عمل مقبول عامل نجات است

اگر يك عمل خوب مورد قبول باري تعالي واقع شود، به موجب روايات ، عامل عمل از عذاب الهعي مصونيت خواهد داشت .

عن ابيعبداللّه (ع ) قال : من قبل اللّه منه صلوة واحده لم يعزبه ، ومن قبل منه حسنه لم يعذبه . (493)

امام صادق (ع ) فرمود: كسي كه خداوند ازوي يك نماز راقبول نمايد، او را عذاب نمي كند وكسي راكه حسنه اي از او مقبول افتد، معذب نخواهدشد.

نتيجه آنكه معيار حسن عمل اين است كه عبادت يا ديگر حسنات با خلوص نيت وبراي خداوند صورت پذيرد وهواي نفس درآن راه نيابد ومعيار ابقاي عمل اين است كه كار خوب ، مورد قبول باري تعالي واقع شود وعامل عمل تاپايان عمر به گونه اي قدم بردارد كه مقبوليت آن همواره ادامه يابد.

عن اميرالمومنين (ع ) قال : كونوا علي قبول العمل اشدّ عنايه منكم علي العمل . (494)

علي (ع ) فرمود: آنچه باشيد كه عنايت وتوجه تان به قبول عمل بيشتر از اصل عمل باشد.

امام سجاد(ع ) در جمله دوم دعاي مورد بحث امروز، به پيشگاه الهي عرض ‍ مي كند:

وحسن في جميع احوالي عملي .

بار الها!مرا مورد حمايت خود قرار ده وموجباتي را فراهعم نما كه درتمام احوال ، اعمالم نيكو وپسنديده باشد.

حسن عمل در طول زندگي آنقدر مهم است كه امام (ع ) براي نيل به آن از ذات اقدس الهي استمداد مي نمايد.

نكته جالب دركلام امام زين العابدين (ع ) اين است كه درخواست مي نمايد:بار الها! در همه احوال مرا ازحسن عمل برخوردار فرما.

اين درخواست امام سجاد(ع ) براي همه مردم درس آموزنده اي است ، زيراانسانها تحت تاءثير حالات مختلف خويشتن قرار مي گيرد ودر چگونگي اعمالشان اثر مي گذارد. گفتار ورفتار مردم درحال سلامت ومرض ، خشم وشادي ، گرسنگي وسيري ، غنا وفقر، پيروزي وشكست وديگر حالات يكسان نيست . ببراي مصون ماندن از خطرات درحالات مختلف بايد ازخداوند استمداد نماييم وازاو بخواهيم ما را ياري تا از راه حسن عمل خارج نشويم وبه انحراف گرايش نيابيم .