بازگشت

هدي


به اسامي: «صباح» (ش 62)، «ضوء» (ش 63) و «مصباح» (ش 65) در ذيل همين نام «هدي» اشاره مي گردد.

الف - در صحيفه مي خوانيم: «و جعلته... نور هدي لا يطفأ عن الشاهدين برهانه» «قرآن نور هدايتي است كه درخشش حجت و برهان آن در برابر نظاره گران خاموشي ندارد.». برهان جاودانه است بر صدق رسالت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم. البته شرط بهره گيري - از نور هدايت قرآن - كنار زدن پرده ها، مشاهده حقيقت و پذيرش و پيروي از آن است، و گرنه حاصل، چيزي جز اتمام حجت از سوي خداوند نخواهد بود.

پيش از عبارت مذكور، در همين دعا آمده است: «و جعلته نورا نهتدي من ظلم الضلالة و الجهالة باتباعه»، و آن را نوري (هدايت و رهنمودي) قرار دادي كه - در پرتو آن و - به واسطه ي پيروي از آن، از تاريكي هاي گمراهي و جهل، نجات و - به حق - راه يابيم» (وصف شماره 24). صاحب رياض فرموده: منظور از تاريكي هاي ضلالت؛ كفر و فرورفتن در گمراهي هاست و مراد از ظلمت هاي جهل، تاريكي هاي گناه و ورود در شبهات است. و ظلمت به صورت جمع آمده، چرا كه روش هاي گمراهي و جهل متعدد است. [1] .

قرآن نيز خود را هدايت مي نامد، اما براي اهل تقوي و ايمان: (... هدي للمتقين - الذين يؤمنون...) (بقره، 2 و 3) همچنين قرآن (.. كساني را كه پيرو رضا و خشنودي خدا باشند، به راه هاي سلامت) [2] (و رستگاري) راهبري مي كند؛ از ظلمت ها به اذن خدا، بيرون مي برد و به راهي راست رهنمون مي گردد» (مائده، 15 و 16).

برخي از دانشمندان در مورد مراد از «شاهدين» در اين عبارت، دو احتمال داده اند:

1- شاهدان و گواهان براي خدا هستند در توحيد و يكتايي او و براي پيامبران با تصديق و پذيرش آن ها.

2- محمد و آل او عليهم السلام هستند، كه خداوند در قرآن، آنان را امت معتدل و شاهدان بر مردم، و رسول مكرم صلي الله عليه و آله و سلم را شاهد و گواه بر آنان قرار داده است [3] ، چنان كه از امام اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده كه فرمود: رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم شاهد بر ما است و ما شاهدان خدا بر مردم و حجت هاي او در زمين هستيم. [4] .

تحقيق مطلب آن كه درجات بالا و خيره كننده ي حقيقت نور قرآن، اختصاص به محمد و آل عليهم السلام دارد. و ساير مردم با تمسك به آن دو [«قرآن و «محمد و آل عليهم السلام»] به اذن الله مي توانند نور هدايت قرآن را شهود كنند، تا برسد به پايين ترين درجات كه فرد مشاهد، حق بودن قرآن را درمي يابد، اما ايمان نمي آورد و پيروي نمي كند، كه در اين صورت، حجت خدا بر او كامل و (نعوذ بالله) كلمه ي عذاب بر او محقق مي شود. [حق عليه كلمة العذاب... (زمر، 19)]

ب - در راستايي همين وصف «الهدي» - يا نور الهدي - تعابير و تشبيه هاي زيبا و ژرف ديگري، در فقرات بعدي دعا آمده است كه برخي از آن ها اشاره مي گردد: [5] .

1- قرآن بامداد (صباح) روشن است (ش 62)، كه در پرتو آن راه مي يابند (ش 63) و از درخشش روشنگري آن پيروي مي كنند (ش 64): «... يهتدي بضوء صاحبه و يقتدي [6] بتبليج اسفاره».

2- قرآن چراغ روشن (مصباح) است (ش 65)؛ كه از آن نور مي گيرند، بلكه به واسطه ي آن چراغ هاي ديگر افروخته - و يا جستجو - مي شود (ش 65 مكرر): «واجعنا ممن... يسصبح لمصباحه».

3- هدايت الهي در قرآن جستجو مي شود؛ و در غير قرآن جستجو نمي شود (ش 66 و 67): «و لا يلتمس الهدي في غيره». در تفسير عياشي به نقل از اميرالمؤمنين عليه السلام آمده است: «من التمس الهدي في غيره اضله الله»: «كسي كه هدايت را در غير قرآن جستجو كند، [7] خداوند او را گمراه مي كند.»

4- به وسيله ي قرآن، محمد صلي الله عليه و آله و سلم به عنوان پرچم (آشكار) هدايت - قرآني و خدايي - منصوب مي شود. (ش 68): «اللهم و كما نصبت به محنمدا علما للدلالة عليك..»

5- قرآن به اذن خداوند به راه هاي سلامت و رضاي حق رهنمون مي شود [8] ، و آل محمد عليهم السلام - بعد از او - روشن كننده بلكه تحقق بخشنده اين راه ها هستند (ش 69): «... و انهجت بآله سبل الرضا اليك».


پاورقي

[1] رياض السالكين، ج 5، ص 413.

[2] ر. ك. قسمت پ شماره ي 5 (از همين نام هدي).

[3] ر. ك. بقره، 143.

[4] ر. ك. رياض السالكين، ج 5 ص 416.

[5] همچنين ر. ك. اوصف «نور» (ش 2) و «علم» (ش 13).

[6] اقتدا به معناي سرمشق گرفتن و همانند كار مقتدا را انجام دادن است. ر. ك. رياض السالكين، ج 5، ص 450.

[7] روشن است كه جستجوي هدايت از پيامبر و آل عليهم السلام، جستجوي هدايت قرآن است، نه غير قرآن؛ مراد از غير قرآن. جستجوي هدايت از غير كتاب و سنت است. مطالب رديف هاي 4 و 5 همين صفحه روشنگر همين بحث است.

[8] ر. ك. مائده، 15 و 16.