بازگشت

پويائي عمر و صحت فرزندان


امام زين العابدين (ع) در نيايشي درباره فرزندان از خدا مي خواهد:

«الهي امدد لي في اعمارهم و زد لي في آجالهم و رب لي صغيرهم و قو لي ضعيفهم و اصح ابدانهم و اديانهم و اخلاقهم و عافهم في انفسهم و في جوارحهم و في كل ما عنيت به من امرهم» [1] .

خدايا عمرشان را براي من بركت بخش و مدت زندگيشان را طولاني ساز، و خردسالشان را برايم پرورش ده، و ضعيفانشان را نيرومند كن، و بدن ها و دين ها و اخلاقشان را به صحت بدار، ايشان را در جان ها و اعضايشان و هر چيز از كارشان كه مورد اهتمام من است مشمول عافيت قرار ده.

دقت و تأمل در اين فقره از دعا چند نكته مهم را آموزش مي دهد:

نخست آنكه طول عمر پديده اي پوياست كه با درخواست از ذات پروردگار مهربان قابل افزايش است. عمر در اختيار ذات حق قرار دارد و به مصداق آيه كريمه «اذا جاء اجلهم لا يستأخرون و لا يستقدمون» [2] به تقدم و تأخر نمي افتد و در حقيقت هر انساني اجل محتوم دارد. اما اجلش براي او معلوم نيست و خداي متعال تحت شرايط گوناگون افزايش يا كاهش آن را ارده مي كند و اگر بندگان به شناخت آن شرايط همت ورزند و به عمل به آن سنن الهي رو آورند عمرشان افزايش پذير است. و بنابراين، دعاي امام (ع) دور از حاجت نبوده و بر پايه سنن رباني درخواست شده است.

از اين رو، تحقيقات علمي نشان مي دهد كه مثلا صله رحم باعث افزايش عمر انسان مي شود، حقيقتي كه پيش از آن در متون روائي اسلام بر آن تأكيد شده بود و نتيجه اي از آن هم طول عمر تلقي گرديده بود. يا آنكه در بعضي روايات ديده مي شود كه صدقه دفع بلا مي كند و يا انسان براي عمر طولاني آفريده شده و خود بارفتارهاي غيربهداشتي عمر خويش را كوتاه مي سازد.

دوم آنكه دانش امروز بر اين باورست كه اميد زندگي، يا به عبارت ساده تر متوسط سال هاي عمر، كه شاخص مهم بهداشتي يك جامعه به شمار مي آيد و با مدلسازي علمي براساس تجربيات مرگ و مير در جدول عمر قابل محاسبه است با توسعه و مدرن سازي به صورت چشمگيري افزايش پذير است، به گونه اي كه از سطح پيش صنعتي كه شايد حدود 40 سال بوده به سطوح جاري بيشتر از 80 سال در كشوري چون ژاپن، كه بهداشتي ترين جامعه طبقه بندي مي شود، افزايش يافته است.

اثر تجمعي آن در سراسر دامنه سني و بهبود بقاء در دوران نوباوگي بيشترين سهم را در اين افزايش به خود اختصاص داده است. اين آگاهي كه تازه امروز دنياي علم در آغاز آن قرار گرفته در متن صحيفه سجاديه از پيش مطرح بوده است. به علاوه، تأمين اجتماعي اثر فراوان و تعيين كننده اي دارد كه پيش بيني مي شود اميد به زندگي به 100 سال نيز افزايش يابد [3] و حتي با بهداشت كامل مرز عمر گسترده تر شود. اميد به زندگي به صورت ابزاري نيرومند در رابطه با جداول عمر چند وضعيتي و چند سطحي به كار مي رود. اميد به زندگي كاري به زندگي بهداشتي، يا به زندگي بدون ناتواني مثال هائي از اين قبيل اند كه اين مفاهيم علمي نو با ظرافتي ژرف نگرانه و فراگير در فقرات دعاهاي صحيفه سجاديه مطرح گرديده اند و تفكر در آنها مي تواند تحول سازنده اي را در توسعه علمي پديد آورد.

سوم آنكه صحيفه سجاديه نگاهي جامع به موضوع بهداشت دارد و همه مؤلفه هاي آن را در نظر گرفته، و به تمام آنها با ژرف بيني عنايت داشته است.

چهارم آنكه صحيفه به دوران نوباوگي و كودكي كه هم در بعد سلامت مادي حساس بوده و هم از لحاظ سلامت معنوي بسيار پراهميت به شمار مي آيد و به شكل گيري شخصيت تكاملي كودك مي انجامد، توجهي با عنايت عميق دارد و اهتمامي والا به خرج مي دهد، كه به صورت الگوئي كامل انگيزه لازم را براي رشد و نمو كودك فراهم مي سازد و طرح آرماني موضوع در پرتو قداستي كه براي آن قائل است مسير رعايت موازين بهداشتي را به صورت مسئولانه و فعال براي والدين كودك و مديران جامعه هموار مي سازد و نگرش جامعه و خانواده را بدان تعميق بخشيده و ارتقاء مي دهد.


پاورقي

[1] صحيفه سجاديه / دعاي 25.

[2] سوره مباركه اعراف / آيه 34.

[3] Olshansky SJ. Carnes BA (1994): Edmographic Perspective on human senescence. Population and Developement Review , 20:57-.