از جمله اهداف واسطه اي تربيت در صحيفه معرفت خدا است. اين هدف كه كليد دستيابي به هدف نهايي است، نقش مهمي در تقرب به درگاه حق تعالي دارد. بدون شناخت خداوند، تقرب به او امكان پذير نيست، تقرب و نزديكي به او، تخلق به اخلاق حق، كسب ايمان، توكل و تقوا همه در سايه ي شناخت كامل و عميق خداي متعال ممكن است.

شناخت هاي سطحي به ارتباط ضعيفي بين عبد و معبود مي انجامد و هر چه در معرفت گسترده و عميق تر باشد، ارتباط مستحكم و شديدتر خواهد بود. امام سجاد (ع) در دعاهاي متعدد به خداشناسي و معرفت الهي پرداخته و با اشاره به موضوعاتي چون توحيد و مراتب آن، ذات خدا و صفات او، به تقويت و تعميق شناخت آدمي پرداخته است. در دعاي نخست، ضمن حمد و سپاس خداوند به شناساندن ذات باري تعالي مي پردازد: «الذي قصرت عن رويته ابصار الناظرين و عجزت عن نعته اوهام الواصفين ابتدع بقدرته الخلق ابتداعا و اخترعهم علي مشيته اختراعا ثم سلك بهم طريق ارادته و بعثهم في سبيل محبته...» (دعاي اول / 3، 4، 2)؛ خدايي كه ديده هاي بينندگان از ديدنش ناتوانند و انديشه هاي وصف كنندگان از عهده وصفش برنيايند. به قدرت و توانايي خود آفريدگان را آفريد و آنان را به اراده و خواست خويش به وجود مي آورد، بي آن كه از روي مثال و نمونه اي باشد. سپس آنان را در راه خواست خود روان گردانيد و در راه محبت و دوستي به خود برانگيخت...

در فرازهاي اين دعا و دعاهاي ديگري مانند دعاي عرفه، حضرت (ع) به شناساندن خداي سبحان پرداخته و دريچه هايي از معرفت الهي را به سوي آدميان مي گشايد. معرفت

خدا چه از راه حصولي و با تفكر درباره ي او و آفريدگانش و چه از راه حضوري، مورد نظر صحيفه است.

مثلا حضرت (ع) در نخستين دعا به شناخت حضوري و معرفت فطري اشاره دارد و خداي را به خاطر الهام شكر و سپاس خود به آدميان و شناساندن وجود، علم و قدرتش به آن ها و راهنمايي فطري و دروني به سوي خويشتن مورد حمد و ستايش قرار مي دهد: «و الحمد لله علي ما عرفنا من نفسه و الهمنا من شكره، و فتح لنا من ابواب العلم بربوبيته و دلنا عليه من الاخلاص له في توحيده، و جنبنا من الالحاد و الشك في امره» (دعاي اول / 10)؛ سپاس خداي را كه خويشتن را به ما شناساند و شكر و سپاس خود را به ما الهام نمود و درهاي علم به ربوبيتش را بر ما گشود و بر اخلاص در توحيد و يگانگيش راهنماييمان كرد و از شك و دو دلي در امر خود (معرفت ذات و صفات) دورمان ساخت.