بازگشت

توحيد اخص الخواص (توحيد ذاتي)


اساسا اين مرحله از توحيد مختص به خداي تعالي است و او پرتوي از آن را بر گروه هايي از بندگانش افكنده است. اينان «اهل الله» هستند كه در حال بقاي پس از فنا به سر مي برند؛ مقام ايشان مقام مقربان و توحيد آن ها برتر از دو گروه قبل است. اين مرحله از توحيد، با فناي همه ي خلايق و بقاي حق، به تنهايي، تحقق مي يابد. لذا غير خدا را امكان اشاره بدان نيست و با هيچ عبارتي نتوان از آن تعبير كرد. موحدان در اين مقام نيز از توصيف و افشاي آن عاجزند، چرا كه اين مقام را

وصفي نيست تا با آن توصيف شود و اوصاف هر چه هست از آن حضرت واحديت است و نيز خبري از او نمي توان داد؛ چون او فراتر از هر خبري است (4، ص: 325). اين گروه به درجه اي رسيده اند كه براي آنان، نه كثرت، مانع شهود وحدت قاهره ي حق است و نه شهود وحدت حق، مانع شهود كثرت خلق. چنان كه در مورد اميرمؤمنان (ع) نقل شده كه در ركوع نماز (در نهايت توجه به حضرت حق)، انگشتري خود را به سائل مي بخشيد.