بازگشت

توحيد خاصه (توحيد عيني)


اين مرحله از توحيد كه مربوط به گروه متوسطي از اهل سير و سلوك است عبارت است از اين كه به موحد اسباب ظاهري اعتماد نكند و امور را بر اين اسباب معلق نسازد و براي آن ها تأثير و فعلي جز از ناحيه ي حق تعالي نبيند و حقيقتا مشهود كند كه «لا مؤثر في الوجود الا الله» و «لا فاعل الا الله». موحد در اين مرحله درگير منازعات و كشمكش هاي عقل با احكام شرع (كه ناشي از درك نكردن حكمت هاي آن است»، و نيز مجادلات انديشمندان با يكديگر (مانند منازعه هاي فلاسفه و متكلمان) نيست. همچنين، از تعلق به شواهد فراتر رفته و «نه توحيد را نيازمند دليلي مي بيند و نه در توكل سببي مي جويد و نه براي نجات وسيله اي مي طلبد» (4، ص: 323)

اينان به فناي علمي كه فناي در حضرت صفات و اسماء (حضرت واحديت) است دست يافته اند، اما هنوز عين فنا كه فناي در ذات (حضرت احديت) است براي ايشان پديد نيامده است.