بازگشت

بيان مطالب اعتقادي در صحيفه


سومين سبك و روش بارزي كه در دعاهاي صحيفه مباركه سجّاديّه رخ مي نمايد، آن است كه درون الفاظ دعاها، اعتقادي ژرف نهفته است و با دقّت نظر مي توان دريافت كه امام سجّاد عليه السلام فقط در پي راز و نياز عادي و طلب حاجت از خداوند نبوده اند، بلكه در دعاهاي صحيفه سجّاديّه، بسياري از اعتقادات شيعه نهفته است. امام سجّاد عليه السلام در اين دعاها خداوند را آنچنان وصف مي نمايد و توحيد را بيان مي كند كه گويي او را ديده و در حال مشاهده اوست. امام عليه السلام، خداوند را به وحدانيّت و يگانگي مي شناسد:

«لَكَ يَا إِلَهِي وَحْدَانِيَّةُ الْعَدَدِ». [1] .

«إِنَّكَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ». [2] .

«أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْأَحَدُ الْمُتَوَحِّدُ الْفَرْدُ الْمُتَفَرِّدُ». [3] .

«سُبْحَانَكَ قَضَيْتَ عَلَي جَمِيعِ خَلْقِكَ الْمَوْتَ مَنْ وَحَّدَكَ وَ مَنْ كَفَرَ بِكَ». [4] .

«يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ يَا صَمَدُ يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ». [5] .

فرد خداشناسي اينچنين، باز از خداوند مي خواهد كه در زمره يكتاپرستان قرار گيرد.

«اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَهْلِ التَّوْحِيدِ وَ الْإِيمَانِ بِكَ». [6] .

چرا كه او يگانه دانستن خداوند را بهترين وسيله نجات بندگان مي داند.

«وَ وَسِيلَتِي إِلَيْكَ التَّوْحِيدُ». [7] .

در زمينه هاي ديگر اعتقادات بايد گفت، امام سجّاد عليه السلام آنچنان در باب نبوّت، معاد، امامت و خداشناسي سخن مي گويد كه گويي خواننده دعا كتاب اعتقادي را در مقابل چشمان خود گشوده و در پي مطالعه مباني دين است. هر چند در بخشِ «بيان توحيد» بحثي پيرامون توحيد شد ولي متأسّفانه اين سطور را مجالي نيست تا به بيان مباحث نبوت، معاد، جهان بيني الهي و... از صحيفه سجّاديّه بپردازد تا بتوان ثابت كرد كه صحيفه سجّاديّه يك كتاب كلامي با روش راز و نياز است. [8] .

از تمامي اين مطالب مي توان سبك ديگري را كشف نمود و آن اين كه امام عليه السلام در آن دوران سلطه اموي، در پي بيان و القاءِ اعتقادات ناب به جامعه اسلامي بوده اند و چون برگزاري درس و بيان مطالب به صورت صريح امكان پذير نبوده، در قالب مناجات با خداي بي همتا به بيان مطالب پرداخته اند.


پاورقي

[1] «خداوندا يگانگيِ شمار از آنِ توست». (دعاي 28، بند 10).

[2] «به درستي كه تو تنها يكتايي». (دعاي 35، بند 5).

[3] «تويي خدايي كه معبودي جز تو نيست. يكتاي يگانه تنهاي بي نظير». (دعاي 47، بند 3).

[4] «پاك و منزّهي! مرگ را براي همه آفريدگانت - آنكه تو را يگانه دانست و آنكه به تو كفر ورزيد - رقم زده اي». (دعاي 52، بند 5).

[5] «اي يگانه، اي يكتا، اي بي نياز، اي كه نزائيده و زائيده نشده اي و براي او همتايي نبوده است». (دعاي 54، بند 2).

[6] «خداوندا و مرا از يكتاپرستان و ايمان آورندگان به خود قرار ده». (دعاي 48، بند 12).

[7] «و وسيله من به سويت يگانه دانستن توست». (دعاي 49، بند 3).

[8] «براي روشن شدن مطالب به كتاب فرهنگ نامه موضوعي صحيفه سجّاديّه عناوين قيامت، پيامبري، محمد، امامت، ولي، پيشوا، اهل بيت و... مراجعه فرماييد.