بازگشت

براعت استهلال


اين صنعت زماني است كه در ابتداي كلام نوعي تفَوُّق باشد و سخن مناسبِ مقصود آورده شود تا سامع از همان ابتدا حتّي در حين اداي خطبه كلام و قبل از آغاز سخن، بر مقصود گوينده وقوف يابد.

در اكثر دعاهاي امام سجاد عليه السلام يا صنعت «حسن مطلع» برگزيده شده و يا صنعت «براعت استهلال» كه با نگاهي گذرا به هر يك مي توان بر اين مطلب وقوف يافت.

مثال: «يَا مَنْ ذِكْرُهُ شَرَفٌ لِلذَّاكِرِينَ، وَ يَا مَنْ شُكْرُهُ فَوْزٌ لِلشَّاكِرِينَ، وَ يَا مَنْ طَاعَتُهُ نَجَاةٌ لِلْمُطِيعِينَ. صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اشْغَلْ قُلُوبَنَا بِذِكْرِكَ عَنْ كُلِّ ذِكْرٍ، وَ أَلْسِنَتَنَا بِشُكْرِكَ عَنْ كُلِّ شُكْرٍ، وَ جَوَارِحَنَا بِطَاعَتِكَ عَنْ كُلِّ طَاعَةٍ». [1] .

در اين بند هفت جمله آمده است: سه جمله اول، خواندن و صدا زدن پروردگار است و چهار جمله پاياني طلب حاجت. در جمله «يَا مَنْ ذِكْرُهُ شَرَفٌ لِلذَّاكِرِينَ» خداوند را به عنوان كسي كه يادش بزرگ ترين ذكرهاست مي خوانيم تا در جمله «وَ اشْغَلْ قُلُوبَنَا بِذِكْرِكَ عَنْ كُلِّ ذِكْرٍ» از او بخواهيم كه دلهايمان را به ياد خود مشغول دارد. در جمله «يَا مَنْ شُكْرُهُ فَوْزٌ لِلشَّاكِرِينَ» خداوند را به آنكه سپاسش رستگاري است صدا مي زنيم تا در جمله «وَ اشْغَلْ... أَلْسِنَتَنَا بِشُكْرِكَ عَنْ كُلِّ شُكْرٍ» از او بخواهيم زبانمان به سپاسگزاري اش مشغول باشد و در جمله «يَا مَنْ طَاعَتُهُ نَجَاةٌ لِلْمُطِيعِينَ» خالق بي همتا را به عنوان كسي كه پيروي اش رهايي بخش است ياد مي كنيم، تا در جمله «وَ اشْغَلْ... جَوَارِحَنَا بِطَاعَتِكَ عَنْ كُلِّ طَاعَةٍ» توفيق پيروي اش را درخواست كنيم.پس سه جمله اول «براعت استهلال» براي سه جمله آخر است.


پاورقي

[1] «اي كه ياد او براي يادكنندگان بزرگي است و اي كه سپاس او براي سپاس گزاران رستگاري است و اي كه اطاعت او براي فرمانبران رهايي است، بر محمّد و خاندانش درود فرست و دل هاي ما را به ياد خود از هر يادي و زبان هاي ما را به سپاس خود از هر سپاسي و اعضاي ما را به اطاعت خود از هر اطاعتي مشغول ساز». (دعاي 11، بند 1).