عنوان دعا چنين است:

و كان من دعائه عليه السلام في يوم عرفه، از دعاهاي امام (ع) در روز عرفه (روز نهم ذي الحجه) است.

محتواي دعا

اين دعا طولاني ترين دعاي صحيفه ي سجاديه است.

امام (ع) در ابتداي دعا مي فرمايد: الحمد لله رب العالمين، اللهم لك الحمد بديع السموات و الارض، ذا الجلال و الاكرام، رب الارباب، و اله كل مالوه، و خالق كل مخلوق، و وارث كل شي.

سپاس خداي را كه پروردگار جهانيان است، خدايا سپاس تنها براي تو است كه پديدآورنده ي آسمانها و زميني، صاحب جلال و احسان كامل، مالك و دارنده ي دارندگان، پرستيده شده ي هر پرستيده اي، و آفريننده ي هر آفريده اي، و ميراث برنده ي هر چيز. سپس در فرازهاي ديگر دعا خداوند را به اسماء و صفات پاك و مقدس او ستايش مي كند كه بعضي از آن اسماء و صفات عبارتند از:

الاحد، المتفرد، الفرد، المتفرد، الكريم، المتكرم، العظيم، المتعظم، الكبير، المتكبر، العلي، المتعال، الشديد، المحال، الرحمن، الرحيم، العليم، الحكيم، السميع، البصير، القديم، الخبير، الاكرم، الدائم، الادوم، الاول، الاخر،...

آنگاه بر محمد و آل او درود فرستاده و به پاره اي از ويژگيهاي اهل بيت پيامبر و ائمه ي معصومين (ع) كه وارثان رسول الله (ص)



[ صفحه 187]



هستند اشاره مي فرمايد:

1- الذين اخترتهم لامرك، كساني كه آنان را براي امر و فرمان خود برگزيدي.

2- و جعلتهم خزنه علمك، و ايشان را خزانه داران علم خود قرار دادي.

3- و حفظه دينك، و نگهداران دينت

4- و خلفاءك في ارضك، و جانشينان تو در زمينت.

5- و حججك علي عبادك، و حجتهاي خويش بر بندگانت.

6- و طهرتهم من الرجس و الدنس تطهيرا بارادتك، و آنها را به خواست خود از پليدي و ناپاكي پاك ساختي.

7- و جعلتهم الوسيله اليك، و المسلك الي جنتك، و ايشان را وسيله ي (راهيابي) به سوي خود و راه بهشت خويش گردانيدي، سپس در مورد جايگاه امام در جامعه مي فرمايد:

اللهم انك ايدت دينك في كل اوان بامام اقمته علما لعبادك، و منارا في بلادك، خدايا تو دين خود (اسلام) را در هر زمان و روزگاري به وسيله ي امام و پيشوايي (يكي از ائمه ي معصومين (ع)) براي بندگانت علامت (راهنما) و در شهرهايت نشانه ي (راه حق) برپا داشته اي.

و در ادامه ي ويژگيهاي ديگر امام (ع) مي فرمايد:

8- فهو عصمه اللائذين، پس اوست نگهدار پناهندگان،

9- و كهف المومنين، و پناه اهل ايمان.

10- و عروه المتمسكين، و دستاويز چنگ زدگان.

11- و بهاء العالمين، و جمال و نيكويي جهانيان.



[ صفحه 188]



آنگاه امام (ع) براي خود به عنوان امام زمان خويش و ائمه ي بعد از خود براي انجام امور مربوط به امامت اينگونه دعا مي فرمايد:

1- و اقم به كتابك و حدودك و شرائعك و سنن رسولك، (خدايا) و كتاب و حدود و احكام و راههايت و روشها و سنتهاي رسولت (ص) را به وسيله ي او بپادار.

2- و احي به ما اماته الظالمون من معالم دينك، و آنچه از نشانه هاي دينت (احكام و دستورات) كه ستمكاران ميرانده اند، به سبب او زنده گردان.

3- و اجل به صداء الجور عن طريقتك، و به وسيله ي او زنگار ستم (ستمكاران) را از طريقه و راه خود (دينت) پاك گردان.

4- و ابن به الضراء من سبيلك، و به وسيله ي او سختي را از راهت دور ساز.

5- و ازل به الناكبين عن صراطك، و به وسيله ي او عدول كنندگان از راه خودت را از ميان بردار.

6- و امحق به بغاه قصدك عوجا، و به وسيله ي او آنان را كه براي راه راست تو اعوجاج و كجي مي طلبند نيست و نابود بگردان.

و سپس وظايف پيروان امام (ع) را به طور خلاصه اينگونه مطرح مي فرمايد:

و اجعلنا له سامعين مطيعين، و في رضاه ساعين، و الي نصرته و المدافعه عنه مكنفين، و ما را براي او (امام معصوم (ع) شنوندگان و فرمانبرداران و كوشش كنندگان در به دست آوردن رضا و خشنودي او، و ياري كنندگان و دفاع كنندگان از او قرار ده.



[ صفحه 189]



آنگاه براي پيروان امامان معصوم (ع) اينگونه دعا مي فرمايد:

1- و اجمع علي التقوي امرهم، و كارشان را بر تقوا و پرهيزكاري فراهم نما.

2- و اصلح لهم شوونهم، و احوالشان را اصلاح فرما.

3- و تب عليهم، و توبه ي آنان را بپذير.

و سپس دعا مي كند كه با پيروان امام (ع) در بهشت قرار گيرد و مي فرمايد: و اجعلنا معهم في دار السلام برحمتك يا ارحم الراحمين، و ما را به سبب رحمت و مهربانيت در سراي سلامت و بي گزند (بهشت) با ايشان قرار ده.

اين فراز از دعا نشان دهنده ي علاقه امام (ع) به پيروان ائمه ي معصومين (ع) در هر زمان است. و آنان در هر زماني كه باشند، مشمول دعاي امام سجاد (ع) هستند.

آن حضرت در بخشهاي بعدي دعا به ما مي آموزد در زمان استجابت و قبولي دعا از خداوند بخواهيم تا:

1- و تولني بما تتولي به اهل طاعتك،... و مرا سرپرستي فرما به آنچه به آن سرپرستي مي فرمايي كساني كه تو را اطاعت و فرمانبري نموده و نزد تو داراي قرب و منزلت هستند.

2- و لا تستدرجني باملائك لي استدراج من منعني خير ما عنده،... و به وسيله ي مهلت دادن خود به من تدريجا و كم كم سزاوار عقابم مفرما.

3- و نبهني من رقده الغافلين، و سنه المسرفين، و نعسه المخذولين، و مرا از خواب بي خبران و از خواب آلودگي اسراف كنندگان، و از چرت زدن خوارشدگان بيدار نما.



[ صفحه 190]



4- و خذ بقلبي الي ما استعملت به القانتين، و دلم را متوجه كن به آنچه اطاعت كنندگان را به آن واداشته اي.

5- و اعذني مما يباعدني عنك، و مرا پناه ده از آنچه از تو دورم مي گرداند.

6- و سهل لي مسلك الخيرات اليك، و راههاي خير به سوي خودت را بر من سهل و آسان فرما.

7- و نجني من غمرات الفتنه، و از گردابها و سختيهاي بلا نجاتم ده.

8- و اشعر قلبي الازدجار عن قبائح السيئات، و دلم را به باز ايستادن از زشتيهاي ناپسند و رسوائيهاي گناهان بپوشان.

9- و انزع من قلبي حب دنيا دنيه تنهي عما عندك، و دوستي دنياي پست كه مرا از آنچه نزد تو است منع مي نمايد و از طلبيدن وسيله و دست آويز به سوي تو بازمي دارد از دلم بركن.

10- و لا تخزني يوم تبعثني للقائك، و روزي كه مرا براي ديدار خود برمي انگيزي خوار و شرمنده مكن.

11- و اجعل رغبتي اليك فوق رغبه الراغبين، و توجه و روآوردنم را به سوي خود بالاتر از اشتياق مشتاقان قرار ده.

12- فاحيني حيوه طيبه تنتظم بما اريد، پس مرا زنده دار به حيات طيبه اي كه به آنچه مي خواهم پيوسته شود.

13- و ذللني بين يديك، و اعزني عند خلقك، و مرا در درگاهت خوار (مطيع) و در نزد آفريدگانت عزيز و ارجمند گردان.

14- و اعذني من شماته الاعداء، و از شماتت و شادي دشمنان پناهم ده.



[ صفحه 191]



15- و اعمر ليلي بايقاظي فيه لعبادتك، و شبم را به وسيله ي بيدار داشتنم براي عبادت خود آباد گردان.

16- و انزع الغل من صدري للمومنين، و كينه داشتن نسبت به اهل ايمان را از دلم بركن.

17- و اجعل قلبي واثقا بما عندك، و دلم را به آنچه نزد توست مطمئن گردان.

18- و لا تجعلني للظالمين ظهيرا، و مرا پشتيبان ستمگران قرار مده.

در اين دعا چنانكه ملاحظه شد امام چهارم (ع) محورهاي اصلي رسيدن به سعادت دنيوي و اخروي را بيان فرموده و در قالب دعا وظائف ما را نسبت به خدا، خود و جامعه به ما نشان مي دهند. اين دعا در حقيقت مجموعه اي از معارف اسلامي را در خود نهفته دارد، و اگر قرار باشد به اندازه ي توان شرح و توضيح داده شود، خود كتابي مفصل را مي طلبد. ولي از آنجا كه هدف، بيان گوشه هايي از دعاهاي اين كتاب شريف است. جهت آشنايي مختصر خوانندگان گرامي، مخصوصا نسل جوان با مضامين آنها، عباراتي از دعاي مذكور در موضوعات مختلف آورده شد.



[ صفحه 192]