هنگام ختم قرآن
عنوان دعا چنين است:
و كان من دعائه عليه السلام عند ختم القرآن، از دعاهاي امام (ع) هنگام ختم قرآن است.
محتواي دعا
براي شروع تلاوت قرآن، دعاي آغاز قرآن، و براي پايان يافتن آن تا انتها، دعاي ختم قرآن، به طرق مختلف وارد شده است. امام (ع) در اين دعا كه هنگام ختم قرآن خوانده مي شود در مورد عظمت و بزرگي و بركت وجود قرآن مجيد و موضوعات ديگر درسهايي را به ما مي آموزد و در آغاز دعا مي فرمايد:
اللهم انك اعنتني علي ختم كتابك الذي انزلته نورا، خدايا تو مرا بر ختم كردن كتاب خود ياري كردي، همان كتابي كه آن را نور و روشنايي فرستادي.
و در فرازهايي از دعا به نامها و صفات قرآن مجيد اشاره كرده و پاره اي را معرفي مي فرمايد كه عبارتند از:
1- نور: انزلته نورا، آن را نور و روشنايي فرستادي.
2- مهيمن: جعلته مهيمنا، و آن را گواه قرار دادي (بر كتابهاي پيامبران گذشته).
3- فرقان: فرقانا فرقت به بين حلالك و حرامك، آن را جداكننده (حق از باطل) گردانيده اي كه به وسيله ي آن حلال و حرام خود را از هم
[ صفحه 171]
جدا كرده اي.
4- قرآن: قرانا اعربت به عن شرائع احكامك، قرآن و خوانده شده اي كه، با آن راههاي احكامت را هويدا ساخته اي.
5- كتاب: و كتابا فصلته لعبادك تفصيلا، و كتاب و نوشته اي كه آن را براي بندگانت تفصيل و شرح داده اي.
6- وحي: و وحيا انزلته علي نبيك محمد صلي الله عليه و آله و سلم تنزيلا، و وحيي كه آن را بر پيامبرت محمد (ص) فروفرستادي.
7- شفاء: و شفاء لمن انصت بفهم التصديق الي استماعه، و شفا و بهبودي براي كسي كه فهميدن آن را از روي تصديق و باور نمودن خواسته است و براي شنيدن آن خاموش گشته.
8- ميزان: و ميزان قسط لا يحيف عن الحق لسانه، و ترازوي عدلي كه زبانه اش از حق و درستي برنمي گردد.
9- هدي: و نور هدي لا يطفا عن الشاهدين برهانه، و نور هدايتي كه چراغ حجت و برهانش بر اهل يقين تا قيامت خاموش نشود.
آنگاه اهداف تلاوت قرآن را اينگونه بيان مي فرمايد:
اللهم فاذا افدتنا المعونه علي تلاوته، پروردگارا وقتي كه به ياري و اعانت خود ما را به تلاوتش بهرمند (بهره مند) كردي،
1- فاجعلنا ممن يرعاه حق رعايته، پس ما را از آنان قرار ده كه رعايت عمل به آن و حفظ عهد و پيمانش هم كردند (و هدايت و سعادت كامل يافتند)
2- و يدين لك باعتقاد التسليم لمحكم اياته، و با دين و اعتقاد كامل تسليم آيات محكم آن (آياتي كه معني آن آشكار است).
[ صفحه 172]
3- و يفزع الي الاقرار بمتشابهه، و موضحات بيناته، و به متشابهات و بيناتش كه توضيح متشابهاتست با تواضع كامل اقرار و اعتراف كردند.
سپس در فرازهاي مختلف دعا به ما مي آموزد كه در جهت بهرمند (بهره مند) شدن از تعاليم حياتبخش قرآن اين درخواستها را از خداوند طلب كنيم:
1- و اجعلنا ممن يعترف بانه من عندك. ما را از كساني قرار بده كه اعتراف دارند قرآن از جانب شما است.
2- و اجعلنا ممن يعتصم بحبله، و ما را از كساني قرار بده كه به رشته ي محكم آن قرآن چنگ زدند.
3- و ياوي من المتشابهات الي حرز معقله، و (از كساني قرار بده كه) در فهم متشابهات آياتش به پناهگاه محكم و محكمات ماوي گرفتند.
4- و يسكن في ظل جناحه، و از آنانكه در سايه ي پر و بال با عواطفش به سكونت (و اطمينان خاطر) رسيدند.
5- و يهتدي بضوء صباحه، و از آنان كه به نور صبحگاهش هدايت يافتند.
6- و يقتدي بتبلج اسفاره، و از آنانكه به درخشيدن روشنايي آن اقتداء مي كنند.
7- و يستصبح بمصباحه، و از آنان كه از چراغ آن مي افروزند (به وسيله ي قرآن به حقايق و علوم پي مي برند).
8- و لا يلتمس الهدي في غيره، و از آنان كه هدايت و رستگاري را در غير آن نمي طلبند.
[ صفحه 173]
9- و اجعل القرآن وسيله لنا الي اشرف منازل الكرامه، و قرآن را براي ما وسيله ي رسيدن به گراميترين منزلهاي ارجمند قرار ده.
10- و سلما نعرج فيه الي محل السلامه، و (قرآن را) براي ما نردباني قرار ده كه به سوي جايگاه سلامت و بي گزند (بهشت) بر آن بالا رويم.
11- و سببا نجزي به النجاه في عرصه القيامه، و (قرآن را) سبب پاداش ما در عرصه ي قيامت قرار ده.
12- و ذريعه نقدم بها علي نعيم دار المقامه، و (قرآن را) وسيله اي كه به آن بر نعمت فراوان سراي اقامت و ماندن (بهشت) درآئيم.
13- و احطط بالقرآن عنا ثقل الاوزار، و به وسيله ي قرآن بار سنگين گناهان را از ما بيانداز.
14- و هب لنا حسن شمائل الابرار، (و به وسيله ي قرآن) اخلاق نيكوي نيكوكاران را به ما ببخش.
15- و ادم بالقرآن صلاح ظاهرنا، و به وسيله ي قرآن خير و نيكي و آراستگي برون و ظاهر ما را ثابت و پابرجا بگردان.
16- و احجب به خطرات الوساوس عن صحه ضمائرنا، و ما را از خطرهاي وسوسه هاي شيطان محفوظ بدار.
17- و اغسل به درن قلوبنا و علاق اوزارنا، (و به وسيله ي قرآن) چركها و آلودگيهاي قلبهاي ما و علاقه ها و وابستگي گناهان را بشوي.
18- و اجمع به منتشر امورنا، و كارهاي پراكنده شده ما را فراهم آور.
19- و اكسنا به حلل الامان يوم الفزع الاكبر في نشورنا، و در روز ترس بزرگ (روز قيامت) هنگام زنده شدنمان ما را به جامه هاي امان (از آتش دوزخ) بپوشان.
[ صفحه 174]
20- و اجبر بالقرآن خلتنا من عدم الاملاق، و به واسطه ي قرآن حوائج و نيازمنديهاي ما را برآور، تا فقر به ما رو نكند.
21- و سق الينا به رغد العيش و خصب سعه الارزاق، و (به وسيله ي قرآن) زندگاني با وسعت و آسايش و نعمت فراوان و روزي وسيع به سوي ما روان ساز.
22- و جنبنا به الضرائب المذمومه و مداني الاخلاق، و (به وسيله ي قرآن) ما را از اخلاق نكوهيده و پست دور نما.
23- و اعصمنا من هوه الكفر و دواعي النفاق، و ما را از دره ي گود كفر و چيزهايي كه نفاق و دورويي را پيش مي آورد نگاهدار.
24- و هون بالقرآن عند الموت علي انفسنا كرب السياق، و به وسيله ي قرآن هنگام مرگ، اندوه جان كندن و سخت ناله كردن و پي در پي بودن ناله هاي وقت جان كندن را بر ما آسان فرما...
25- و اجعل القبور بعد فراق الدنيا خير منازلنا، و قبرها را پس از مفارقت و جدايي از دنيا براي ما بهترين منزلها قرار ده، و تنگي لحدمان را به وسيله رحمت و مهربانيت گشاده گردان.
آنگاه بر محمد (ص) و آل او درود مي فرستد و به ما مي آموزد از خداوند بخواهيم كه ما را به طريقه و روش رسول خدا (ص) زنده بدارد و بر دين او بميراند و در راه آشكار او حركت دهد و از فرمانبران او قرار دهد و در گروه او گرد آورده و به حوض او وارد سازد و از جام آن حوض سيراب گرداند. و احينا علي سنته، و توفنا علي ملته و خذ بنا منهاجه، و اسلك بنا سبيله، و اجعلنا من اهل طاعته، و احشرنا في زمرته، و اوردنا حوضه، و اسقنا بكاسه.
[ صفحه 175]