عنوان دعا چنين است:

و كان من دعائه عليه السلام اذا نعي اليه ميت او ذكر الموت، از دعاهاي امام (ع) هنگامي كه خبر مرگ كسي به ايشان مي رسيد و يا ياد مرگ مي نمود.

محتواي دعا

مرگ يكي از حقايق انكارناپذير در زندگي انسان است، و دير يا زود انسان بايد از پل مرگ بگذرد و به حيات ديگر برسد. اما متاسفانه اين حقيقت مسلم و حتمي، همواره مورد فراموشي قرار مي گيرد. در حالي كه ياد مرگ يكي از محورهاي تربيتي است و در بينش اسلامي ياد مرگ كردن و همواره به فكر اين حقيقت بودن از ارزشهاي متعالي به حساب مي آيد. ياد مرگ و قيامت و حيات پس از مرگ نقش سازنده اي در شخصيت انسان دارد. لذا در قرآن مجيد و روايات، مطالب فراواني در اين باره آمده است. امام سجاد (ع) در اين دعا به اين حقيقت انكارناپذير اشاره مي فرمايد، و شيوه ي برخورد با آن و بهره بردن از اين واقعيت را به ما مي آموزد.

امام (ع) در ابتداي دعا پس از درود فرستادن بر رسول خدا (ص) و آل او (ع) در اين باره درخواستهايي را از پيشگاه خداوند مي نمايد كه محور آن دوري از آرزوهاي دراز است:

1- و اكفنا طول الامل، و ما را از آرزوهاي دراز بازدار (زيرا انسان



[ صفحه 165]



را از ياد مرگ بازمي دارد)

2- و قصره عنا بصدق العمل،... و با كردار راست و درست آرزوهاي (دراز) را از ما دور كن.

3- و سلمنا من غروره، و ما را از فريب آرزو سلامت بدار.

4- و آمنا من شروره، و ما را از بديهاي آن (آرزو) ايمن گردان.

5- و انصب الموت بين ايدينا نصبا، و مرگ را در مقابل ما برپا دار (آني مرگ را از ياد ما مبر)

6- و لا تجعل ذكرنا له غبا، و ياد مرگ را براي ما چنان قرار مده كه يك روز به ياد آن، و يك عمر غافل از آن باشيم.

آنگاه به ما مي آموزد از خداوند درخواست كنيم كه با عمل صالح مشتاق بازگشت به سوي خدا باشيم و مي فرمايد:

1- و اجعل لنا من صالح الاعمال عملا نستبطي معه المصير اليك، و از اعمال شايسته عملي براي ما قرار ده كه با آن، بازگشت به سوي تو را دير شماريم. ( در انجام آن عمل بكوشيم).

2- و نحرص له علي وشك اللحاق بك حتي يكون الموت مانسنا الذي نانس به، و به زود رسيدن (رحمت) تو حريص باشيم تا مرگ براي ما جاي انس و آرامش باشد به طوري كه با آن انس بگيريم.

3- و مالفنا الذي نشتاق اليه، و حامتنا التي نحب الدنو منها، و (مرگ) جاي الفت و دوستي باشد كه به سوي آن شوق داشته باشيم و خويشاوند نزديكي (مانند زن و فرزند) باشد كه نزديك شدن به او را دوست بداريم.

آنگاه در مورد برخورد مرگ با ما، به ما مي آموزد كه اين



[ صفحه 166]



درخواستها را از خداوند داشته باشيم:

1- فاذا اوردته علينا و انزلته بنا فاسعدنا به زائرا، پس هرگاه آن را بر ما حاضر نمودي و به ما واقع ساختي ما را به آن نيكبخت گردان در حاليكه زيارت و ديداركننده (آمدنش از روي مهرباني) باشد.

2- و انسنا به قادما، و ما را به آن انس ده، در حاليكه از راه رسد.

3- و لا تشقنا بضيافته، و ما را به مهماني آن (مرگ)، بدبخت مكن.

4- و لا تخزنا بزيارته، و از ديدارش ما را خوار و رسوا مفرما.

5- و اجعله بابا من ابواب مغفرتك، و آن را (مرگ را) دري از درهاي آمرزش خود قرار ده.

6- و مفتاحا من مفاتيح رحمتك، و (مرگ را) كليدي از كليدهاي رحمت خويش گردان.

سپس به ما مي آموزد از خداوند درخواست كنيم كه اينگونه اين جهان را وداع كرده و به سوي خدا بشتابيم:

1- امتنا مهتدين غير ضالين، ما را با نور هدايت خود بميران نه با ظلمت گمراهي.

2- طائعين غير مستكرهين، با حال طاعت و اشتياق به حضرتت بميران نه به حال كراهت از ملاقاتت.

3- تائبين غير عاصين و لا مصرين، توبه ي كامل (كرده) از گناهان (بميران) نه به حال معصيت و اصرار بر گناه.

امام (ع) در اين دعا در رابطه با مرگ سه محور را مورد اشاره قرار مي دهند:



[ صفحه 167]



اول: عواملي كه موجب مي شود انسان مرگ را فراموش كند. مانند داشتن آرزوهاي دراز، كه انسان را از عمل صحيح و واقع بينانه بازمي دارد و او را گرفتار غرور مي كند.

دوم: ديدار انسان با مرگ، و پذيرش اين حقيقت مسلم، كه شامل همه ي انسانها مي شود. و اينكه انسان چگونه باشد تا بتواند به خوبي پذيراي اين حقيقت شود و مشتاق ديدار الهي گردد.

سوم: برخورد مرگ با انسان، اينكه مرگ چگونه به سراغ انسان بيايد، و او را چگونه زيارت كند.

و در نهايت وضعيت انسان از نظر عمل و اموري كه در طول زندگي كسب كرده است، اينكه انسان با چه شخصيت و وضعيتي هنگام مرگ باشد. عاصي و متمرد يا عبد و بنده ي خدا.



[ صفحه 168]