به جز ترجمه كهن صحيفه سجاديه كه در 754 ق كتابت شده و نسخه آن در كتابخانه مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي قم نگهداري مي شود [1] ، دو ترجمه ديگر از همان قرن 8 ه و يا پيشتر شناخته شده است:

1. نسخه تازه ياب صحيفه مورخ 791 ق در كتابخانه محمد كاظميني در يزد. [2] نسخه به خط نسخ معرب زيباي عبدالرحيم بن شمس تبريزي خلوتي است. صفحات مجدول به شنگرف و زنگار و صفحه اول درون كتيبه اي نام كتاب نگاشته شده است. عبارات دعاها در زير سطور به فراسي ترجمه و با شنگرف كتابت شده است.

نسخه با سند روايتي ابن اشناس روايت شده و كاست و افزايشي هم در عبارات دعا و تعداد ادعيه دارد. براي نمونه دعاهاي آخر صحيفه هاي مشهور در اين نسخه نيست. سند كتاب اين گونه آغاز مي شود: «اخبرنا ابوعلي الحسن بن محمد بن اسماعيل بن اشناس البزاز قرأته عليه فأقر به الي رحمة الله عن ابي المفضل محمد بن عبدالله بن المطلب الشيباني قال حدثني الشريف ابوعبدالله جعفر بن محمد...»

آغاز ترجمه دعاي اول:

«و از دعاي او - بر او باد سلام - چون ابتدا خواستي كردن به دعا، ابتدا به ستايش خداي عزوجل بكردي و ثنا برو - پاكست و منزه او - پس گفتي: سپاس آن خدايي را كه او است بي اول كه بود يا باشد پيش از او، و آخرست بي آخري كه باشد پس ازو. آنك كوتاه شد از ديدنش چشمهاي نگرندگان و عاجز شد از صفتش و همهاي وصف كنندگان.»

پايان ترجمه [دعاؤه في التذلل، دعاي 53 صحيفه مشهوره]:

«و ببخشاي مرا در گرد آوردن من و زنده باز كردن من. و بكن در آن روز با دوستان تو در ايستادن گاه من و در ميان تو بازگشتن من و در همسايگي تو جاي من. اي پروردگار جهانيان».

2. نسخه كتابخانه مرحوم فخرالدين نصيري اميني در تهران كه عكس آن در كتابخانه محقق طباطبايي نگهداري مي شود. مورخ 761 ق به دست محمد بن عبدالقهار شيرازي. [3] .

با ترجمه فارسي زير سطور به شنگرف. پيش از نسخه در مورد ترجمه چنين نوشته اند:

«ترجمه هاي اين نسخه ي نادر الوجود تمام از همان عصر 761 هجري قمري است و بسيار نفيس و گرانبهاست» و «پس از قرائت ترجمه هاي اين نسخه مبارك معلوم شد كه كاتب اين نسخه و ترجمه آن را از كتابي قديمي تر از عصر خود كتابت نموده، چون بعضي از كلمات آن از سال 761 قديمي تر است مانند: فريشته، فرود آورد، كوچك داشت، آبشخور و...».

اين ترجمه از لحاظ زبان و لغات بسيار مهم و از دو ترجمه پيشين كهن تر است. نگارنده در خصوص هر سه اين ترجمه ها و مقايسه آنها، نوشتار مفصلي تهيه كرده است:

سند اين نسخه همان روايت ابن اشناس است. به جز اين و نسخه پيشين، دو نسخه ديگر مي شناسيم كه داراي سند روايتي ابن اشناس هستند: يكي در كتابخانه حسن عاطفي در كاشان و ديگري در كتابخانه اي شخصي در قم.

آغاز ترجمه دعاي اول:

«بنام خداي بخشاينده مهربان. بود از دعاي امام زين العابدين علي پسر حسين - بديشان باد سلام - چون آغاز كردي بدعا آغاز كردي ستودن خداي مر خداي را عزوجل و ستايش كردن برو - پاكا خداي كه اوست - پس گفت: سپاس خداي را آنك پيش از همه در هست بي پيشي كه بود پيش ازو، و باز پسين همه، بي پسين كه باشد پس او. آنك كوتاه شد از ديدن او چشمهاي نگرندگان و عاجز گشت از صفتش وهمهاي صفت كنندگان. نو ساخت به تواناييش آفريده ها را نو ساختن و از بر خود پديد كردشان بخواست خويش پديد كردن.»

پايان ترجمه:

«و جدا شود اندامهاي من و پاره پاره شود پيوندهاي من، چه غافلم از آن چه مي خواهند به من. اي خداوند من ببخشاي بر من در گرد آوردن من و زنده باز كردن من. و بكن در آن روز با دوستان خود ايستادن گاه من و در ميان دوستان تو جاي بازگشتن من و در همسايگي تو جاي من، اي پروردگار جهانيان.»

به دست نويس هاي معرفي شده در كتاب نيز، اين موارد افزوده شود:

الف. ملحقات الصحيفة السجادية، محمد تقي بن مظفر صوفي زيابادي قزويني، صص 193-190.

نسخه ها:

1. كتابخانه مرعشي قم، شماره 985، نسخ معرب، عناوين و نشاني ها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده. در فهرست، ملحقات را به عنوان كتاب مستقل شناسايي و معرفي نكرده اند. فقط اين عبارات در قسمت نسخه شناسي آمده: قبل از كتاب دو برگ است داراي سلسله سند محمد بن مظفر الشهير بتقي الدين الزيابادي به صحيفه سجاديه، از برگ 141 به بعد مشتمل بر دعاهاي متفرقه مي باشد. 156 برگ، 15 سطر. [4] .

2. كتابخانه محمد كاظميني يزد، شماره 513، نسخ معرب، سده 12 ه، عناوين شنگرف، در حاشيه تصحيح شده، داراي حواشي بسيار كه برخي از آنها بر روي اوراق كوچكي به نسخه الصاق شده است. در اين فهرست هم ملحقات را فقط در نسخه شناسي ذكر كرده اند به عنوان كتاب و تأليفي مستقل. 212 برگ، 11 سطر. [5] .

ب. ترجمه ملحقات صحيفه سجاديه، محمد حسين ابن محمد صالح حسيني خاتون آبادي، صص 50-49.

نسخه ها:

1. كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، شماره 15730 [رؤيت]