تولي و تبري، دو ركن ركين هدايت و دو بنيان استوار نجات انسان است. وقتي پذيرفتيم كه راهي براي نجات، جز اين كه بر در خانه خدا برويم وجود ندارد، آنگاه روشن مي شود كه دشمن او را بايد طرد كرد، به گونه اي كه قلب و زبان و دست ما، گواه اين طرد باشد. بنگريد كه قرآن، چگونه اين پيام آفريدگار را به آفريدگان مي رساند:

ان الشيطان لكم عدو، فاتخذوه عدوا. انما يدعو حزبه ليكونوا من اصحاب السعير. (فاطر، 6)

پيام مهم خداوند به انسان، اين است كه شيطان را دشمن خود بداريد و با او دشمني كنيد. او پيروان خود را فرا مي خواند تا به آتش دوزخ بكشاند. يعني از ورود در حلقه ي پيروان او اجتناب كنيد.

يكي از تفاوت ها ميان سلوك صوفيانه با اخلاق اسلامي صحيح، در اينجا رخ مي نمايد كه به تعبير قرآن: «ما جعل الله لرجل من قلبين في جوفه» (احزاب، 4)، مراد از اين آيه ي كريمه - به تبيين معلمان معصوم قرآن عليهم السلام - آن است كه خداوند، در سينه هيچ كس، دو قلب قرار نداده، تا يكي را خانه ي يار و ديگري را خانه ي اغيار قرار دهد. [1] نمي توان دوست و دشمن خدا را، همزمان دوست داشت و به شيوه ي «صلح كل» زيست، مگر اين كه در هيچ يك صادق نباشيم!

باري، امام سجاد عليه السلام در مواضع مختلف صحيفه، اين اصل اصيل را باز مي نمايد. از جمله:

- در دعاي مكارم اخلاق، از خدا مي خواهد افرادي را كه اهل بدعت اند و سخنان خودبافته را به كار مي گيرند، طرد كند. (دعاي 20).

- در آخرت سطور دعاي روز عرفه، از خدا مي خواهد كه او را پشتوانه و ياور ستمگران در محو كتاب خدا نگرداند (دعاي 47).

- در دعاي عيد اضحي، ابتدا به تفصيل، جنايات دشمنان و غاصبان حقوق حقه ي برگزيدگان بحق خداوند را برمي شمارد، به گونه اي كه جانشينان و برگزيدگان خدا در زمين، در اثر آن ستم ها، مورد غلبه و قهر و غصب حق خود قرار گرفتند، احكام الهي را در حال تغيير و تبديل مي بينند، پشت كردن به قرآن را - در عمل - نظاره مي كنند، تحريف فرائض و زايل شدن سنت هاي پيامبر را شاهدند، ولي نمي توانند سخن بگويند.

اينجا است كه امام سجاد عليه السلام، زبان به لعن دشمنان خاندان نور مي گشايد. نه تنها خود آنها، كه پيروان آنها و كساني را كه به كارشان رضايت دهند نيز، مشمول لعن خود مي گرداند. و آنگاه تعجيل در فرج و گشايش الهي را براي اولياي بحق خدا مي طلبد (دعاي 28).

- و سرانجام، پيام تربيتي امام سجاد عليه السلام، اين است كه بايد فرزندان را چنان بار آورد كه نسبت به اولياي خدا، دوستدار و خيرخواه باشند، همان سان كه نسبت به دشمنان او، عناد و بغض داشته باشند. (دعاي 25).