بازگشت

ساختار كتاب


كتاب در دو جلد به چاپ رسيده كه مشخصات اصلي آن از قرار زير است: جلد اول در 740 صفحه، با اين عناوين فراهم شده است. پس از عنوان اصلي كتاب، از نگارندگان و نويسندگان همكار، همچنين دست اندركاران تهيه كتاب قدرداني شده، سپس علائم نشانه هايي كه در كتاب به كار رفته - و قبلا بسياري از آن ها توضيح داده شد - براي خوانندگان بازگو شده است.

سپس مطالبي با عنوان «در آمد» به چاپ رسيده است. كه مقدمه كوتاهي بر اهداف نحوه نگارش كتاب ما باشد و از سوي مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران نگاشته شده است. بعد از آن مقدمه نسبتا بلندي از مصطفي درايتي آمده است. اين مقدمه حاوي مطالبي است كه هر خواننده بايستي پيش از رجوع و مطالعه كتاب، آن را بخواند.زيرا اين مقدمه، اطلاعات با ارزش را درباره صحيفه سجاديه و انواع نگارش هاي آن، ضرورت نگارش اين كتاب، پيشينه اين كتاب، و نهايتا برخي توضيحات تكميلي عرضه داشته است. در ادامه، مقدمه مذكور به زبان عربي ترجمه شده است. بحثي بعدي كتاب به معاني معناي صحيفه سجاديه اختصاص يافته است كه كتاب - مانند بيشتر لغت نامه هاي فارسي به فارسي، فارسي به انگليسي و... - درج شده است.

مثلا آخرين كلمه صفحه، اگر الاخره باشد، همين كلمه در بالاي صفحه آمده است تا بازيابي اطلاعات به سهولت انجام گيرد. اين بخش مشتمل بر 300 صفحه مي باشد. بخش بعدي اين جلد؛ معادل هاي فارسي را در 22 صفحه عرضه داشته است. اين معادل ها به ترتيب حروف الفباي فارسي آمده و در مقابل هر واژه يا اصطلاح فارسي يك يا چند واژه و اصطلاح به چاپ رسيده است. بخش بعدي شامل 270 عنوان فهرست موضوعي ادعيه صحيفه جامعه است، كه ذيل موضوعات كلي تر آمده و ضمنا به زبان عربي است. دو بخش انتهايي كتاب، ابتدا به المعجم المفهرس لمعاني الصحيفه السجاديه الجامعه - كه متن كامل موضوعات بخش قبلي يعني همان 270 عنوان فهرست مي باشد - سپس فهرست غريب اللغات - كه به ترتيب سه حروف اول آن ها مرتب شده - مي پردازد.

در بخش معجم المفهرس المعاني، متن كامل عربي صحيفه جامعه سجاديه، همراه با توضيحات و ارجاعاتي كه به صورت پاورقي آمده، قابل رؤيت است.

جلد دوم: مشتمل بر 637 صفحه است كه شرح آن به اين قرار است:

ابتدا مقدمه اي كوتاه از مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران درباره ويژگي هاي كتاب، سپس مقدمه اي كوتاه از نگارنده آمده است. در اين قسمت، روش كار جلد دوم توضيح داده شده كه متن آن از قرار زير است.

در معجم نگاري ابداعات چندي به كار نرفته است، فقط تلاش شده بهترين آن انتخاب شود كليه هيئت ها در ذيل كلمات اصلي آن مرتب شده و براي مرتب كردن هيئت ها، ابتدا از افعال (مفرد مذكر ماضي) آغاز و سپس همان فعل با ملحقاتش همراه با ضمائر آورده شده و تا آخر فعل ماضي ادامه يافته و معلوم بر مجهول مقدم شده است.

پس از اتمام فعل ماضي، مضارع معلوم بدون پيشوند و پسوند آورده شده و سپس همان فعل با پسوند و پيشوندهاي مربوطه، مثلا: يكتب، سيكتب، أيكتب، تا آخر و نيز: يكتبه، سيكتبه، تا آخر. پس از آن، افعال مجهول همانند معلوم آمده است.

پس از فعل مضارع، امر حاضر آمده است، زيرا امر غايب جزء مجزومات قرار گرفته است. پس از اتمام افعال مجرد، افعال مزيد به ترتيب: افعال، تفعيل، مفاعله، انفعال، تا آخر مرتب و همانند افعال مجرد تنظيم شده است.

پس از اتمام كليه افعال، اسم ها آورده شده است؛ در ابتدا مصادر و سپس اسم هاي جامد. ترتيب مصادر بدين گونه است: اسم مصدر، مصدر ميمي، مصدر مره، مصدر ثلاثي مزيد و مصدر همانگونه كه در كتب ادبيات آمده است.

پس از اتمام مصادر، ساير اسم هاي مشتق به ترتيب زير تنظيم شده است: اسم فاعل، صفت مشبه، نسبت، مصدر جعلي، اسم فعل. و در اسم هاي جامد، ابتدا اسم هاي بدون الف و لام، سپس همان اسم با الف و لام آورده شده است.