اين مقاله، بيشتر در مجله ي الكترونيكي مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران (از طريق سايت WWW.irandoc.ac.ir) منتشر شده بود. اينك با اجازه ي آن مركز، براي نخستين بار - با ويرايش مختصر - به صورت مكتوب منتشر مي شود

- نام كتاب: نمايه نام موضوعي صحيفه سجاديه

- تاريخ نشر: 1377

- نگارنده: مصطفي درايتي و همكاران

- ناشر: مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران

- نوبت چاپ: اول

- محل نشر: تهران

- 2 جلد (637 به اضافه 740 صفحه)

فرهنگ موضوعي يا نمايه نامه موضوعي صحيفه، با مشاركت، پشتيباني و همكاري افراد ذيل نگارش يافته است.

1 - عباس علي عليزاده

2 - سيد موسي صدر

3 - حسين غريبي

4 - شهين نعمت زاده

5 - متدين طوسي

6 - احمد درايتي

7 - عبدالرضا درايتي

8 - حسن عالم زاده

تهيه نمايه نامه، از وظايف مهم مراكز اسناد و اطلاعات است. نمايه نامه ها از ابزارهاي علم پژوهش هستند. نمايه سازي در حقيقت تحليل اطلاعات متن و تبديل آن ها به كليد واژه است. نمايه سازي را مي توان به دو دوره سنتي و نوين تقسيم كرد. در دوره سنتي آثاري چون كشف الابيات، كشف الفاظ و غيره به چاپ رسيده است. در دوره نوين، سازمان دهي اطلاعات، روش مند و دقيق شده است. در اين دوره ما شاهد پيدايش روش هايي چون نمايه سازي هم آرا، نمايه سازي پرسي و نمايه سازي گردان و... هستيم. نمايه نامه موضوعي حاضر با روشي نوين و ابتكاري، متن ارزشمند و با شكوه صحيفه جامعه ي سجاديه را براي پژوهشگران قابل دسترس كرده است. گفتني است كه در شيوه نمايه سازي همارا، خواه پيش همارا و خواه پس همارا، رابطه كليد واژه هاي يك متن با يكديگر به شكل دقيقي بيان نمي شود از اين جهت ريزش اطلاعات فراوان است. در نمايه نامه ي حاضر، اين مسئله به گونه ي جالبي حل شده است. در اين نمايه نامه، از اصطلاحات رابط مثل «آثارها»، «عواملها»، «مواردها» و... استفاده شده است.

مثال: كليد واژه هاي الطاعه - آثارها - الخضوع در صحفه 182 آمده است، يعني از آثار طاعت، خضوع است، اما همين مجموعه ي كليد واژه ها در صفحه ي 118 ذيل كليد واژه ي «خضوع» به صورت زير آمده است: الخضوع - عوامله - الطاعة. يعني: از عوامل خضوع، طاعت است. همان گونه كه ملاحظه مي شود، رابطه طاعت و خضوع در دو جايگاه متفاوت الفبايي با استفاده از واژه هاي مياني «آثارها» و «عوامله» مشخص شده است.

مثال ديگري كه قدري پيچيده تر است و دقت و عمق مفهومي كار را بيان مي كند، مثال زير است:

الآخره - طلب البركه فيها (ص 1).

همين گروه كليد واژه در صفحه 68 به صورت زير آمده است:

البركه - موارد طلبها - الآخرة

يعني به خاطر حفظ معنا و رابطه بين كليد واژه ها، كليد واژه دوتايي در جايگاه ديگري تبديل به كليد واژه سه تايي شده است. جلد دوم كه با عنوان «العجم المفهرس لالفاظ الصحيفه السجاديه الجامعه» به چاپ رسيده، در حقيقت معجم الفاظ صحيفه جامعه سجاديه است كه به شماره دعا و بخش هاي دعا كه در جلد اول موجود است ارجاع مي دهد. در ذيل پس از مقدمه اي كوتاه، خوانندگان با پيشينه و روش كار آن آشنا خواهند شد.

«صحيفه سجاديه كامله» كتابي است معروف، كه از «امام سجاد علي بن الحسين عليه السلام»، روايت شده است. اين كتاب ارزشمند و شريف، مجموعه ايي گران بها از معارف الهيه است كه در قالب دعا و مناجات با پروردگار القاء شده، و دائره وسيعي از عقايد، اخلاق، آداب اجتماعي و سياسي را به گونه اي دلپذير و عميق عرضه مي كند و به حق آن را به «زبور آل محمد» و «انجيل اهل البيت» ملقب نموده اند.

صحيفه سجاديه موجود، داراي 54 دعاست.

عالمان بزرگواري بر اين صحيفه، مستدركاتي نگاشته اند كه دعاهاي ديگر مروي از امام سجاد عليه السلام را بر آن افزوده اند كه مجموع آنها عبارت اند از:

1 - الصحيفه السجاديه الثانيه: تاليف محدث بزرگوار شيخ حر عاملي، صاحب كتاب «وسايل الشيعه».

2 - الصحيفه السجاديه الثالثة: تاليف ميرزا عبدالله افندي، صاحب كتاب «رياض العلماء»

3 - الصحيفه السجاديه الرابعه: تاليف خاتم المحدثين ميرزا حسين نوري طبرسي صاحب كتاب «مستدرك الوسائل».

4 - الصحيفه السجاديه الخامسه: تاليف آية الله سيد محسن امين عاملي، صاحب كتاب ارزشمند «اعيان الشيعه»

5 - الصحيفه السجاديه السادسه: تاليف آية الله شيخ محمد صالح حائري مازندراني.

«سيد محمد باقر ابطحي اصفهاني» با تركيبي از صحيفه سجاديه كامله و پنج مستدرك ياد شده، و روايات ديگر، اثري جديد به نام «الصحيفه السجاديه الجامعه» پديد آورده، كه تقريبا تمامي دعاهاي منسوب به حضرت زين العابدين علي بن الحسين عليه السلام را يكجا عرضه مي كند. اين كتاب با تصحيح، تعليق و توضيحات مفيد ايشان با چاپي چشم نواز از طرف مؤسسسه امام مهدي عليه السلام ارائه شده است.

مجموعه دعاهاي امام سجاد عليه السلام در اين صحيفه، به 270 دعا افزايش يافته و اسناد و مآخذ آن همراه با تحقيقي كامل در سلسله راويان و فهرست هاي گوناگون، بهره برداري از آن را فزوني بخشيده است.

كتاب حاضر به علت جامعيت دعاها؛ محور و مبناي تهيه «فرهنگ موضوعي» قرار گرفته و منظور ما از صحيفه سجاديه جامعه، همين كتاب است (يعني كتاب آقاي سيد محمد باقر ابطحي اصفهاني).

هم اكنون خوانندگان با ضرورت اين تحقيق، پيشينه روش، علائم و نشانه، نحوه استفاده كتاب آشنا مي شوند.