بازگشت

اعتبار صحيفه، از جهت انتساب به امام سجاد عليه السلام و شهرت بين علما


در اين زمينه، كلام ابن ادريس (م 598 ه) ما را بس است كه در مقدمه شرح صحيفه مي گويد: «صحيفه سجاديه، بزرگترين شفا بخشي است كه اهل تعبد براي درمان خود از آن كمك مي گيرند.» [1] اين سخن، شهرت صحيفه و اهتمام علما بدان را در آن زمان مي نماياند.

ميرداماد (م 1041 ه) مي گويد: «صحيفه كريمه ي سجاديه مسمي به انجيل اهل بيت و زبور آل رسول، به تواتر نقل شده است، مانند ساير كتابهايي كه نسبت آنها به مصنفاتشان متواتر است. در اين ميان، ذكر اسناد فقط براي بيان طريق نقل حديث و اجازه ي روايت آن است كه اين قضيه در بين مشايخ اجازات سنت، جريان دارد.» [2] .

سيد علي خان مدني شارح صحيفه سجاديه (م 1120 ه) مي نويسد: «انتساب صحيفه شريفه به امام سجاد عليه السلام آنچنان مستفيض است كه تا سر حد تواتر مي رسد.» [3] .

اهتمام و عنايت طبقات مختلف علماي اماميه در همه ي اعصار به نقل و روايت صحيفه سجاديه، همچنين ذكر آن در اجازات عالمان و درج نام و شروح مختلف آن در فهرستهاي شيخ نجاشي (م 450 ه) [4] ، شيخ الطائفه طوسي (م 460 ه) [5] و ابن شهر آشوب سروي مازندراني (م 588 ه) جاي كمترين ترديدي در صحت انتساب اين اثر به امام سجاد عليه السلام باقي نمي گذارد. [6] .

همه ي اين موارد، انتساب قطعي و يقيني اين اثر به امام سجاد عليه السلام و شهرت آن در بلاد اسلامي را نشان مي دهد.

علاوه بر آن، كثرت و فراواني نسخه هاي قديمي موجود است از صحيفه - چنانكه به برخي از آنها اشاره خواهد شد - خود دليل ديگري بر اين مطلب است، به گونه اي كه چنين كثرتي در نسخه هاي كتابهاي ديگر كمتر ديده مي شود.

فراواني نسخه هاي صحيفه بطور مطلق و در همه ي قرون، محققان را از استقصاي همه آنها - ولو به اشاره و اجمال ناتوان مي سازد. كافي است بدانيم دشمنان و مغرضان - كه براي تشكيك در بسياري از آثار ائمه عليهم السلام مي كوشند - در برابر صحيفه سجاديه به تواضع سر فرود آورده اند.


پاورقي

[1] الذريعه ج 13، ص 358، رقم 1326.

[2] شرح صحيفه، ميرداماد، ص 56.

[3] رياض السالكين، ج 1 ص 58.

[4] رجال النجاشي، ص 426، رقم 1144.

[5] فهرست طوسي، ص 477، رقم 769.

[6] راجع به شروح صحيفه و نسخه هاي آن ها مراجع شود به:

الف: شيخ علامه آقا بزرگ طهراني در «الذريعة الي تصانيف الشيعه»،

ب: علامه استاد سيد محمد حسين حسيني جلالي در كتابش به نام «دراسات حول الصحيفه السجاديه» در اين كتاب، ايشان از شروح صحيفه تحت عنوان «الصحيفه عبر القرون» نام برده است. اين پژوهش همچنين همراه با تحقيق ايشان بر روي نسخه اي از صحيفه به روايت علي بن مالك در قم منتشر شده است.

ج. حسين درگاهي در كتاب «كتابنامه صحيفه سجاديه»،

د. فؤاد سزگين در «تاريخ التراث العربي».

ه. دو مقدمه آية الله مرعشي و سيد مشكاة كه يك ابر حدود شصت سال پيشتر و بار ديگر در مقدمه نسخه اي از صحيفه، به تصحيح و چاپ شيخ محمد آخوندي منتشر شده. اين دو مقدمه اخيرا به طور مستقل و در خور شأن آن به اشراف استادمان علامه سيد محمد رضا جلالي - دام توفيقه - در مجله علوم الحديث (عربي) منتشر شده است.