عنوان دعا چنين است:

و كان من دعائه عليه السلام اذا اعتدي عليه او رءا من الظالمين ما لا يحب، از دعاهاي امام (ع) است، هنگامي كه ستمي به آن حضرت مي رسيد، يا از ستمكاران چيزي مي ديد كه خوش نداشت.

محتواي دعا

«ظلم» امري زشت و ناپسند است و خداوند ظالمين را دوست ندارد. لذا امام (ع) موضعگيري و شيوه ي برخورد و اعتقاد يك مسلمان را نسبت به ظلم در قالب دعا به او آموزش مي دهد. در بخش اول دعا، به خداشناسي پرداخته و به اين موضوع اشاره مي كنند كه خدا همواره يار مظلومين و دشمن ظالمين است. ايشان ابتدا مي فرمايد:

يا من لا يخفي عليه انباء المتظلمين، اي آنكه خبرهاي شكوه كنندگان از ستم، بر او پنهان نيست.

و يا من قربت نصرته من المظلومين، و يا من بعد عونه عن الظالمين، و اي آنكه ياري او به ستمديدگان نزديك است (به زودي آنها را ياري خواهد نمود)، و اي آنكه كمك او از ستمگران دور است (ايشان را ياري نمي كند).

اين مطالب را امام (ع) در شرايطي بيان مي فرمايند كه دشمنان اسلام، همواره اينگونه تبليغ مي كردند كه اين اراده ي خداوند است كه



[ صفحه 81]



حكام ظالم و ستمگري چون معاويه و يزيد بر امورات مسلمين حاكم شوند، و آن همه ظلم و فساد و جنايت را روا دارند! امام (ع) در آن شرايط خفقان و استبداد در قالب دعا، به پيروان خود و ديگران آموزش مي دهد كه خداوند نه تنها ظلم نمي كند كه دشمن ظالمين و يار مظلومين است، و همواره در جبهه ي ستمديدگان عليه ستمگران قرار دارد.

سپس در فراز ديگر دعا، امام (ع) دفع ظالمين را از خداوند درخواست مي كند و به ما مي آموزد كه چگونه دفع ظالم و ستمگر را از خداوند طلب كنيم.

چنانكه پيش از اين نيز توضيح داده شد، دعا در فرهنگ اسلام از جايگاه خاصي برخوردار است و در روايات با تعبيرات عميق و زيبايي توصيف شده است. گاهي به سلاح مومن و زماني به سپر مومن تشبيه گرديده است. در نتيجه امام (ع) به ما شيوه ي استفاده از اين سلاح برنده و كارساز و نيز سپر نگهدارنده و محافظت كننده در مقابل دشمنان را آموزش مي دهد. و در فراز ديگري از دعا در اين باره و در جهت دفع ستمگر در پيشگاه خداوند مي فرمايد:

و خذ ظالمي و عدوي عن ظلمي بقوتك، و افلل حده عني بقدرتك، و اجعل له شغلا فيما يليه، و عجزا عما يناويه، و ستم كننده و دشمن مرا به قدرت خود از ستم بر من بازدار و با توانائي خود برندگي او را (دشمن) از من بشكن، و براي او كاري كه درخور اوست قرار ده (تا به آن مشغول شده از من چشم بپوشد) و او را در برابر كسي كه با او دشمني مي كند ناتوان گردان (دشمن مرا به وسيله دشمنش ناتوان گردان).



[ صفحه 82]



سپس مي فرمايد: اللهم فكما كرهت الي ان اظلم، فقني من ان اظلم، بار خدايا همچنان كه بر من ناپسند گردانيدي كه ستم ببينم، مرا از اينكه (به ديگري) ستم كنم نگهدار.

و از آنجا كه آلوده شدن به ستم در برابر ستمگر، انحراف از مكتب و تعاليم الهي است، امام (ع) در اين باره چنين مي فرمايد: و اعصمني من مثل افعاله، و لا تجعلني في مثل حاله، و مرا از انجام كارهايي مانند كارهاي او (دشمن) نگهدار، و در مانند حال او قرار مده (مرا از ستم به ديگران و متصف شدن به خويهاي ناپسنديده ي مانند او حفظ فرما).

و آنگاه به ما مي آموزد كه از خصلتهاي ناپسند زير به خدا پناه ببريم:

1- و اعذني من سوء الرغبه، و از خواهش و خواسته ي بد مرا پناه ده.

2- و هلع اهل الحرص، و از حرص آزمندان و حريصان به دنيا. (مرا پناه ده).

زيرا «سوء رغبت» و «حرص» از خصلتهايي مي باشند كه مي توانند منشاء ظلم و ستم شوند. و انسان را از راه حق و عدالت دور كنند.

انسان حريص به دنيا، زياده طلب است، و چشم به حق ديگران دارد و به دارايي خود قانع نيست. لذا براي رسيدن به آنچه اضافه مي خواهد اسير گرداب نابودكننده ي ستم مي شود. و امام زين العابدين (ع) با اين بيانات شيوا روان شناسي ظلم و ستم را تبيين كرده و در فراز ديگر دعا يكي از عوامل بازدارنده ي ظلم و ستم به ديگران را



[ صفحه 83]



اينگونه از خداوند درخواست مي فرمايد:

و صور في قلبي مثال ما ادخرت لي من ثوابك، و اعددت لخصمي من جزائك و عقابك،... و در دل من نمونه ي پاداشي كه برايم (در آخرت) اندوخته اي و كيفري كه براي دشمنم آماده ساخته اي را بنگار. و آن را وسيله ي خوشنودي من به آنچه مقدر فرموده اي (قناعت) و اطمينانم به آنچه برگزيده اي قرار ده.



[ صفحه 84]