شرح الصحيفه السجاديه، (عربي)، بهاء الدين محمد بن محمد باقر حسيني مختاري نائيني (حدود 1140 ق)

شرح مزجي و نسبتا مشروحي است بر صحيفه ي سجاديه كه در نسخه منحصر آن به خط مؤلف فقط مقدمه كتاب و شرح دعاي 26 و 27 صحيفه آمده است. مختاري در بيان علت تأليف اين شرح در مقدمه چنين آورده است كه شروح متعددي بر صحيفه نگاشته شده اما تقريبا هيچ يك جامع و وافي به مقصود نمي باشد. زيرا بعضي از آن ها مانند حاشيه ميرداماد و فيض كاشاني بسيار مختصر است و فقط به مسائل لغوي و موضوعت ادبي پرداخته است. بعضي ديگر مانند تحفه رضويه فاقد مباحث ادبي است و به تطويل و درازگويي در موضوعات غير مهم و خارج از بحث روي آورده اند. ولي عده اي ديگر همچون فوايد الطريفة علامه مجلسي تمام دعاها و جملاتش را شرح نكرده اند و از اين جهت ناقص به نظر مي رسد. رياض السالكين نيز اگر چه داراي محاسني مي باشد. اما معايبي نيز دارد از جمله آن كه بسيار مفصل و حجيم است و در مباحث لغوي كار را به افراط كشانده و با آوردن نقل قول هاي فراوان و متعارض، سعي در جمع كردن آن ها و حل اختلافات مي كند كه گاهي نيز موفق نمي شود. جز آن در موارد متعددي نيز موضوعات جنبي و فرعي را پيش مي كشد و از موضوع اصلي بسيار دور مي شود و تكرارهاي زيادي نيز در تفسير مفردات لغوي دارد. اما با اين همه، ابتكار در به دست آوردن معاني جديد و مضامين بديع در هيچ يك ديده نمي شود و در اين زمينه من منفرد و تنها مي باشم كه توانستم نكات لطيف و بحث هاي دقيقي را از صحيفه سجاديه استخراج كنم و ميوه هاي بسياري را از درخت معارف آن بچينم. به همين جهت، پس از استخاره از خداوند متعال به نگارش شرحي بر صحيفه سجاديه اقدام كردم. (سپس مولف درصدد بر مي آيد كه ويژگي هاي شرح خود را يك به يك بازگو كند ولي اين قسمت در مقدمه تنها نسخه موجود - يعني نسخه گلپايگاني - نانوشته باقي مانده است).

مختاري كتابي با عنوان «تعليقات علي شرح الصحيفة لعلي خان المدني» دارد كه در



[ صفحه 134]



الذريعة، ج 6، ص 124 از آن ياد شده است و احتمال دارد به جهت ايراداتي كه وي در شرح صحيفه خود بر كتاب علي خان مدني گرفته باشد بعضي تصور كرده باشند كه وي تعليقاتي بر آن كتاب داشته است.

ر. ك: طبقات اعلام الشيعه (الكواكب المنتثرة في القرن الثاني بعد العشرة)، صص 702 - 701؛ ميراث حديث شيعه، دفتر ششم، صص 468 - 463.

آغاز: «مفتاح فلاح العباد و صلاح سلاح العباد و كنز الفوائد العظيمة و حرز الفوائد اليتيمة حمد من رفع حجابه و فتح ابوابه لمن دعاه و جعل ندائه وصلة الي صلاته و خزائن نداه». آغاز شرح دعاي 26: «و كان من دعائه عليه السلام لجيرانه. جمع جار و هو لغة المجاور في السكن و قيل الملاصق فيه و شرعا من يلي دارك الي أربعين ذراعا من كل جانب عند قوم».

انجام شرح دعاي 27: «و عوضه أي أعط ذلك المسلم عوضا من فعله عوضا حاضرا».

نسخه ها:

1 / 371 - گلپايگاني قم، شماره 18 / 39، رساله دوم مجموعه، ص 81 - 56 نسخ، مؤلف نسخه را تصحيح كرده و خط خوردگي و اضافات و تصحيحات فراواني در متن و حاشيه دارد، سطور مختلف [فهرست گلپايگاني، ج 1، صص 139 - 138 و رويت نسخه]