شرح الصحيفة السجادية، (عربي)، علي بن زين الدين بن محمد بن حسن عاملي صاحب معالم، معروف به شيخ علي صغير (م 1103 ق)

شرح مبسوطي است بر صحيفه سجاديه مشتمل بر چهار بخش: نخست جمله هايي از متن دعا را تحت عنوان «الدعا» نگاشته، سپس توضيحات لغوي را زير عنوان «اللغة» آورده است. در ادامه نكات صرفي و نحوي را در عنوان «الاعراب» و در پايان با عنوان «المعني» شرح و تفسير فقرات هر دعا را نوشته است. تاريخ تأليف اين شرح 1097 ق مي باشد.

ر. ك: الذريعة، ج 13، صص 354 - 353؛ طبقات اعلام الشيعة (الكواكب المنتثرة في القرن الثاني بعد العشرة)، صص 537 - 536، امل الآمل، ج 1، ص 120.

آغاز: «بحمدك اللهم و بشرك هديتنا و بعظمتك و جلالك عن الغواية وقيتنا و بعزتك و كبريائك عظيم العقول اعطيتنا و بحكمتك و نوالك في بحار الحكم القيتنا و برحمتك و قدرتك برسولك محمد صلي الله عليه و آله و سلم من الم الجهالة نجيتنا و بآله العز الكرام عليهم افضل الصلوة و اتم السلام من دآء الضلالة شفيتنا».

انجام: «لكني فتحت لاولي الالباب من فقراته ابوابا توصل الي العجب العجاب، فمن اتاها بقلب سليم و روية و فكر مستقيم هديته الي الدين القويم و بلغه الي رياض النعيم



[ صفحه 125]



و اني سائل من الناظر اليه بعين الانصاف اصلاح الخلل ملتمس منه ايضاع البرهان و مجانبة الجدل. و الله الموفق و هو حسبي و نعم الوكيل».

نسخه ها:

1 / 356 - آستان قدس رضوي، شماره 10854، نسخ، اين نسخه مسوده ي اصلي است و فاقد خطبه شارح و از دعاي توبه شروع شده است، عناوين شنگرف، برگ اول وصالي شده و نسخه مصحح و مقابله شده، 204 برگ، 18 سطر [فهرست آستان قدس رضوي، ج 15، صص 320 - 319]

2 / 357 - دانشگاه تهران، شماره 42، نسخ، نسخه پاك نويس اصل است به خط نگارنده كه سه سال پس از نگارش يعني به سال 1100 ق نوشته شده، عناوين شنگرف، 356 برگ، 17 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 1، صص 145 - 144]

3 / 358 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 7043، نسخ، قرن 13 ه، عناوين و نشاني ها شنگرف، 427 برگ، 16 سطر [فهرست مجلس، ج 25، ص 50 - 49]

4 / 359 - كتابخانه آيت الله حكيم نجف، شماره 164] نشريه نسخه هاي خطي، ش 5، ص 427]

در فهرست كتابخانه دانشكده الهيات مشهد، نسخه شماره 1164 آن كتابخانه را، شرح صحيفه سجاديه از شيخ علي صغير معرفي كرده اند. اما در بازديدي كه نگارنده از اين نسخه داشت، معلوم شد كوچكترين مطلبي دال بر آن كه اين نسخه شرح صحيفه سجاديه باشد در آن نيست و در عوض رساله هاي زير را در آن شناسايي كرد:(واقعا جاي تأمل است كه مؤلف محترم چگونه تشخيص داده اند كه نسخه شرح صحيفه سجاديه شيخ علي صغير است؟!!)

1- عين الحياة، محمد مهدي بن علي اصغر قزويني (12 ه،)

رساله مفصلي در بيان دعاهاي منقول از ائمه عليهم السلام است. مشتمل بر يك مقدمه و سه باب، به خط نسخ لطف الله بن عبدالله در 14 ربيع الثاني 1141 ق، آغاز افتاده و يك برگ از مقدمه باقي است و پس از آن هم چند برگ افتادگي دارد.



[ صفحه 126]



براي اطلاعات بيشتر ر. ك: الذريعة، ج 15، ص 370؛ فهرست آستان قدس، ج 6، ص 269، فهرست مجلس، ج 38، ص 514، فهرست مرعشي، ج 10، ص 359 و ج 17، مسجد اعظم قم، ص 297.

2 - خاتمه عين الحياة، احتمالا از لطف الله بن عبدالله (كاتب نسخه)

كاتب نسخه براي تكميل كتاب قبلي، ادعيه مربوط به تعقيب نمازهاي يوميه را در اين خاتمه جمع آوري كرده است كه از انجام نانوشته باقي مانده است.

3- حديثي از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم.

4- دعاي حضرت سجاد عليه السلام بعد از نماز شب.

5- صفت روز قيامت از كتاب مجمع الفوايد سيد عاليجناب محمد صالح رضوي.

6- جناح النجاح في شرح دعاء الصباح، محمد مهدي بن علي اصغر قزويني (12 ه)).

ر. ك: فهرست آستان قدس رضوي، ج 15، صص 16 - 15.

به خط نسخ همان كاتب در 1141 ق، نوشته شده از نسخه مترجم و مقابله شده با ام النسخ در 12 ذيقعده همان سال.