رياض المؤمنين و حدائق المتقين و فقه الصالحين، (فارسي)، محمد تقي بن مقصود علي مجلسي (م 1070 ق)

علامه مجلسي بنا به خواهش بعضي از دوستان قصد داشته شرحي مفصل و مبسوط بر صحيفه سجاديه به فارسي بنويسد. بدين منظور، ابتدا مقدمه اي مفصل در 12 لمعه مشتمل بر معني دعا و فضل و كيفيت آن و طرز استجابت دعا و فضيلت علم و عالمان بر آن ترتيب داد. اما متأسفانه پس از اين مقدمه، كار را ادامه نداد و اين شرح ناتمام رها شد.

براي شناخت بيشتر اين شرح، عناوين لمعات به ترتيب آورده مي شود (شماره لمعات در نسخه نانوشته مانده است). در ماهيت دعا، در فضل دعاست از طريق عقل



[ صفحه 114]



و نقل، در كيفيت دعوات فمن الآيات، در اوقات ساعات، در حالات استجابت دعواتست، در اماكن استجابت دعواتست، در اسباب اجابت دعواتست، در بعضي افعال كه دعا در عقب آن ها مستجابست، در ذكر بعضي از آنهايي كه دعاي ايشان مستجاب مي شود و بعضي كه دعاي ايشان مستجاب نمي شود، در تحقيق آن كه دعاها نسبت به اشخاص مختلف مي گردد، در فضيلت ذكر حضرت باري تعالي، در فضل بعضي از اذكار (لمعه دوازدهم:) در فضيلت علم و علماء (مشتمل بر 12 نفحه كه عناوين آن ها به ترتيب چنين است: در فضيلت علم و علماء از آيات، در فضيلت علم و علماء از اخبار، در وجوب طلب علم است و تعليم آن، در فضيلت تعليم علومست و فضل متعلمين، در اوصاف علماست، در بيان اصناف علما و ذكر علماء السوء، در آن [كه] علم با عمل مي باشد و علمي كه با عمل نيست آن علم، علم نيست، در نهي از قول بي علم، در بيان علوم محموده و علوم مذمومه است، در آداب معلمين و متعلمين است، در آفات مناظره و مباحثه است، در بين عقلست و عقلاء و جنود عقل و جهل)

ر. ك: الذريعة، ج 13، ص 348.

آغاز: «الحمد لله الذي قدس قلوب اوليائه عن التوجه الي ما سواه ليكونوا بذلك من الواصلين و نزه سراير عرفانه عن الالتفات الي ما دونه ليصيروا بذلك من المخلصين و صفي اسرارهم عن ملاحظة الدنيا الفانية ليصبحوا بذلك من الزاهدين... چنين گويد اضعف عباد الله القوي و أحوجهم الي رحمة الله الغني محمد تقي بن مجلسي الاصفهاني كه بر ارباب دانش و اصحاب بينش مخفي نماند كه غرض از خلق نوع انسان كه زبده ي انواع مكوناتست رسيدن اوست به جناب قدس حضرت باري تعالي و تحصيل اوست مر اسباب انس ايزد متعالي را، و چون اقرب طرق و اسهل سبل بندگان به سوي خداوندگار ايشان راه دعاست و بهترين ادعيه دعاهايي است كه منقولست از ائمه اطهار - صلوات الله عليهم اجمعين - و بهترين آن دعاها از جهت لفظ و معنا دعاهاي صحيفه كامله است».

انجام:«آنست كه قوت اين طبيعت به نهايت رسيده باشد. يا مرتبه اي كه عاقبت همه چيز را داند و شهوات نفساني فاني را از خود دور گرداند دل خود را متوجه خداي



[ صفحه 115]



تبرك و تعالي سازد و بدن خود را به تعب اندازد به كارهايي كه رضاي باري تعالي در آن باشد و اين معنيست كه حضرت فرمود كه العقل ما عبد به الرحمن و اكتسب به الجنان و از اين تحقيق دانسته شد كه هر آيه و حديثي كه در عقل و عقلا وارد شده است هر يك اشاره است».

نسخه ها:

1 - 337 - مرعشي قم، شماره 9850، نسخ، سده 12 ه، عناوين نانوشته است، در حاشيه تصحيح شده، 133 برگ، 16 سطر [فهرست مرعشي، ج 25 ص 167] اين نسخه قبلا در كتابخانه مرحوم الفت اصفهاني قرار داشته كه در عطف نسخه به آن اشاره شده، اما اين مطلب در فهرست ذكر نشده است.

2 / 338 - وزيري يزد، شماره 11 / 973، نسخ، سده 11 ه، انجام افتاده، ربعي [نشريه نسخه هاي خطي، دفتر 4 ص 384]