الحديقة الهلالية، (عربي)، بهاء الدين محمد بن حسين عاملي شيخ بهائي (م 1030 ق)

شرح مزجي مهمي است بر دعاي چهل و سوم صحيقه سجاديه كه حضرت امام سجاد عليه السلام آن را به هنگام ديدن هلال ماه مي خوانده است شيخ بهايي در اين شرح به توضيح نكات نحوي، دقايق لغوي و مسائل نجومي دعا با عناويني همچون «مقدمة،تتمة، تبصرة، هداية، تنبيه، تذكرة فيها تبصرة، ايضاح، اكمال، تلويح فيه توضيح، اشارة، اشارة فيها



[ صفحه 71]



اشارة، خاتمة و...» پرداخته است. آغاز تأليف اين حديقه در قزوين و اتمام آن در اوائل جمادي الآخر 1003 ق در كاظمين بوده است.

اين كتاب بخشي از شرح كاملي است بر صحيفه با نام «حدائق الصالحين» كه شيخ بهايي در دست تأليف داشته و شرح هر يك از دعاها را در حديقه اي با نام خاصي قرار داده همچون: الحديقة الهلالية (شرح دعاي 43 صحيفه)، الحديقة الاخلاقية (شرح دعاي مكارم الاخلاق) و الحديقة التحميدية (شرح دعاي اول صحيفه). از ميان اين حدائق امروز حديقة هلاليه موجود است و در مورد نگارش ديگر حديقه ها اختلاف نظر وجود دارد. اما قطعا شيخ بهايي جز اين حديقه، بخش هاي ديگر اين كتاب را نيز تأليف كرده، چه خود در همين بخش از قسمت هاي ديگر آن نام برده و توضيح برخي مطالب را به آن ها ارجاع داده است.از جمله: «و 0قد قدمنا في فواتح هذا الشرح - الذي نسأل الله ان يوفقنا لاتمامه - كلاما مبسوطا في هذا الباب و ذكرنا ما قيل فيه الجانبين» (ص 93)، «و قد تقدم الكلام في الشكر مبسوطا في الحديقة التحميدية - و هي شرح الدعاء الاول من هذا الكتاب الشريف الذي أرجوا من الله سبحانه التوفيق لاكماله و ذكرنا هناك نبذة من مباحث الحمد و الشكر.» (ص 15)، «و المباحث المتعلقة بالصلاة علي النبي صلي الله عليه و آله و سلم... و ايراد ما يرد علي ان آل النبي صلي الله عليه و آله و سلم حقيقة هم الأئمة المعصومون سلام الله عليهم قد مر الكلام فيها في الفواتح، فلا معني لاعادته» (ص 128(؛ «و قد قدمنا في الحديقة الاخلاقية من شرحنا هذا و هي الحديقة العشرون في شرح دعائه عليه السلام في مكارم الأخلاق كلاما فيما يعين علي الاحتراز عن هذه الآفات. قلنا هناك أنه لا يحصل الأمن التام منها الا باخراج التعلق بالدنيا من سو يداء الفواد...» (ص 131)؛ «و قد تقدم الكلام فيما يتعلق بها من المباحث في الحديقة الحادية و الثلاثين في شرح دعائه عليه السلام في طلب التوبة» (ص 150).

همچنين در انتهاي حديقه هلاليه چنين آمده است: «تم تأليف الحديقة الهلالية من كتاب حدائق الصالحين و يتلوها بعون الله الحديقة الصومية و هي شرح دعائه عليه السلام عند دخول شهر رمضان».



[ صفحه 72]



البته ظاهرا علامه مجلسي و بعضي از شاگردانش قسمت هاي ديگري از اين كتاب را در اختيار داشته اند؛ چه در نامه اي كه يكي از شاگردان او [1] از مشهد براي علامه فرستاده چنين نگاشته است:«و الشرح الشيخ البهائي علي الصحيفة المسمي بحدائق الصالحين في شرح دعوات سيد الساجدين، فان بض حدائقها يوجد في هذه البلدة كالحديقة الهلالية منه و هي الحديقة الثالثة و الأربعون منها و بعضها يوجد في مشهد الامام الثامن صلوات الله و سلامه عليه و ويل للأعدائه من مشهد يوم عظيم». [2] .

ر. ك: دانشنامه جهان اسلام، ج 4، صص 672 - 661؛ طبقات اعلام الشيعة (قرن 11 ه)، صص 87 - 85؛ ريحانة الادب، ج 3، صص 320 - 301؛ الذريعة، ج 6، صص 228 و 391 و 380 و ج 13 صص 311 و 357 و 256.

آغاز: «بسمله و به الاستعانة. نحمدك يا من اطلع في فلك الهداية شمس النبوة و قمر الولاية و نصلي علي قطب مداره و آله، أهلة سماء الاهتداء و نسلم تسليما كثيرا. و بعد فيقول اقل الخلايق محمد المشتهر ببهاء الدين العاملي عامله الله باحسانه: هذه الحديقة الثالثة و الأربعون من كتابنا الموسوم بحدائق الصالحين في شرح صحيفة مولانا و امامنا قبلة اهل الحق و اليقين علي بن الحسين زين العابدين سلام الله عليه و علي آبائه الطاهرين تتضمن شرح الدعاء الثالث و الأربعون، و هو دعاؤه عليه السلام عند الاستهلال أمليتها مع وفور الملال لتوزع البال و اختلال الحال راجيا من الله تعالي أن يوفقني لاكمال بقية الحدائق انه مفيض الخير و ملهم الحقائق. و كان من دعائه عليه السلام اذا نظر الي الهلال: سمي هلالا لجريان عادتهم برفع الأصوات عند رؤيته مأخوذ من الاهلال و هو رفع الصوت». انجام: «منشرح الصدر متفرغ القلب للاشتغال بما يعينه من الطاعات و العبادات و من لم يرض القضاء دخل في وعيد «من لم يرضي بقضائي» الحديث. و مع ذلك لا يزال محزونا مهموما ملازما للتلهف و التأسف علي انه لم كان كذا؟ و لم لا يكون كذا؟ فلا يستقر خاطره أصلا و لا يتفرغ لما يعينه أبدا. و نعم ما قال بعضي العارفين:«ان حسرتك



[ صفحه 73]



علي الامور الفانية و تدبيرك للأمور الآتية قد أذهبا بركة ساعتك التي أنت فيها». اللهم اجعلنا من الراضين بقضائك و الصابرين علي بلائك و الشاكرين لنعمائك و اجعل ما أوردناه في هذه الأوراق خالصا لوجهك الكريم و تقلبه منا انك ذوالفضل العظيم. تم تأليف الحديقة الهلالية من كتاب حدائق الصالحين و يتلوها بعون الله الحديقة الصومية و هي شرح دعائه عليه السلام عند دخول شهر رمضان».

چاپ ها:

1- تهران، 1317 - 15 ق، به خط زين العابدين محمد قمي، در حاشيه نور الانوار به همراه حاشيه ميرداماد و حاشيه فيض كاشاني، سنگي، 298 صفحه.

2- قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث، تحقيق: سيد علي موسوي خراساني، 1410 ق، 204 صفحه.

نسخه ها:

1 / 118 - دانشگاه تهران، شماره 1، نسخ متوسط، نسخه اصل پاك نويس به خط شيخ بهايي در جمادي الاولي 1003 ق، عنوان ها و اصل دعا شنگرف، داراي تصحيحات و اضافات در حاشيه به خط نگارنده، پشت صفحه اول چند بيت شعر از شيخ موجود است كه در سفر بغداد سال 1003 ق و پيش از ورود به آن شهر سروده و نيز شعر ديگري كه در سفري كه به حجاز رفته است و گويا اين دو قطعه شعر در يك زمان سروده شده اند يعني 1003 ق كه شيخ به سفر حجاز رفته است. همچنين پشت صفحه آخر سه رباعي از شيخ به خط خود وي بي تاريخ هست، 33 برگ، 21 سطر [فهرست كتب اهدايي مشكاة به دانشگاه تهران، ج 1، صص 100 - 99]

2 / 119 - دانشگاه تهران شماره 1773، رساله اول مجموعه، ص 23 - 1، نستعليق، صدراي شيرازي، ذي حجه 1005 ق در قزوين داراي حاشيه نويسي است، عناوين درشت و نشاني ها شنگرف، 18 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 8، ص 312]

3 / 120 - مسجد اعظم قم، شماره ي 3285، رساله سوم مجموعه، ص 27 ، 130 - 120



[ صفحه 74]



شعبان 1006 ق، محمد شريف بن محمد صالح قمي، سطور قمي، سطور چليپا، عناوين و نشاني ها شنگرف، 43 سطر [فهرست مسجد اعظم، 620]

4 / 121 - مرعشي قم، شماره 4239، رساله سوم مجموعه، ص 198 - 169، نستعليق، محمد مقيم بن محمد علي، 1006 ق در قم، عناوين و نشاني ها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده و علامت بلاغ دارد، سطور مختلف [فهرست مرعشي، ج 11، ص 237]

5 / 122 - مرعشي قم، شماره 10911، رساله دوم مجموعه، ص 19 - 4، نستعليق، نظام الدين محمد بن حسين قرشي، سه شنبه 22 جمادي الآخر 1015 ق در مدرسه فاطمية قم، سطور مختلف [فهرست مرعشي، ج 27، ص 327]

6 / 123 - آيت الله فاضل خوانساري -خوانسار، شماره 245، رساله چهاردهم مجموعه، ص 260 - 239، نستعليق،1030 ق، از روي خط مؤلف، در بعضي از صفحات علامت بلاغ دارد، بعضي از صفحات رطوبت ديده و لبه ي بسياري از آن ها ترميم شده است، سطور مختلف [فهرست كتابخانه آيت الله فاضل خوانساري، ج 1، صص 217 - 216]

7 / 124 - دانشگاه تهران، شماره 9059، رساله اول مجموعه ص 31 - 1، نستعليق، نور الدين محمد بن ضياء الدين محمد مازندراني بار فروشي از روي نسخه اصل در دهه سوم جمادي الاولي 1040 ق، مقابله شده با اصل، 15 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 17، ص 282]

8 / 125 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 1247، رساله چهارم مجموعه، ص 680 - 612، نسخ، 1052 ق، سطور مختلف [فهرست مجلس، ج 4 صص 32 - 31]

9 / 126 - ملك تهران، شماره 4657، رساله بيست و ششم مجموعه، ص 153 - 107، نستعليق و نسخ، 1063 ق، خطوط راسته و چليپا، عنوان ها شنگرف، سطرها گوناگون [فهرست ملك، ج 8، ص 478]

10 / 127 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 14335،نسخ، 23 محرم 1066 ق، عناوين و نشاني ها شنگرف، مقابله و تصحيح شده، 95 برگ، 12 سطر [فهرست مجلس، ج 38، ص 466]



[ صفحه 75]



11 / 128 - معهد مخطوطات باكو - آذربايجان، شماره 041 - M 2701، ق، ص 126 - 119 در مجموعه، (عكس آن در مركز جمعة الماجد للثقافد و التراث در دبي به شماره 568 موجود است). [فهرس معهد المخطوطات باكو، ص 39]

12 / 129 - ملجس شوراي اسلامي، شماره 14488، رساله اول مجموعه، ص 49 - 1، نستعليق، جان محمد، حدود 1073 ق، 15 سطر [فهرست مجلس، ج 38، ص 644]

13 / 130 - دانشگاه تهران، شماره 1312، رساله سوم مجموعه، ص 49 - 10، نسخ، يك شنبه ربيع الثاني 1077 ق، عناوين شنگرف، از آغاز و انجام اندكي افتادگي دارد، 15 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 7، ص 2706]

14 / 131 - دانشگاه تهران، شماره 2021، رساله هفتم مجموعه، ص 201 - 169، نستعليق، محمد بن احمد گيلاني در لاهور، نيمه رمضان 1077 ق، كاغذ نسخه موريانه خورده است، 19 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 8، ص 640]

15 / 132 - دانشگاه تهران، شماره 4578، نسخ، محسن بن محمد حسين، چاشت روز دوشنبه ذي حجه 1077 ق، عنوان شنگرف، 54 برگ، 14 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 13، صص 3512 - 3511]

16 / 133 - مدرسه نواب مشهد، شماره 43، رساله اول مجموعه، نسخ، محمد فاضل بن محمد مهدي مشهدي، 1078 ق، عنوان ها و نشاني ها شنگرف [فهرست دو كتابخانه مشهد، ص 554]

17 / 134 - مسجد گوهرشاد مشهد، شماره 879، رساله دوم مجموعه،ص 81 - 52، نستعليق، پنج شنبه 12 ربيع الثاني 1080 ق در ساري، عناوين شنگرف، صفحه اول كسر نويسي شده است، 13 سطر [فهرست مسجد گوهرشاد، ج 3، صص 1193 - 1192]

18 / 135 - دانشكده ادبيات و علوم انساني فردوسي مشهد، شماره 337، رساله پنجم مجموعه، ص 14 - 18، نسخ و نستعليق، به خطوط مختلف، داراي تاريخ هاي 1083



[ صفحه 76]



ق و رمضان 1011 ق، مختلف السطر [فهرست دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه فردوسي مشهد، ص 208]

19 / 136 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 4471، رساله چهاردهم مجموعه، ص 175 - 166، نسخ، نور الدين محمد حسين ترشيزي، 1084 ق، عناوين شنگرف، 33 سطر [فهرست مجلس، ج 12، ص 150]

20 / 137 - مركز احياء ميراث اسلامي قم، شماره 2995، رساله دوم مجموعه، ص 142 - 108 رضا مشهدي، 1084 ق در مشهد رضوي، 16 سطر [فهرست منتشر نشده]

21 / 138 - اميرالمؤمنين عليه السلام نجف، شماره 619، رساله اول مجموعه، محمد ابراهيم بن ملا علي قراجه داغي، رمضان 1089 ق [فهرست منتشر نشده]

22 / 139 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 3347، رساله اول مجموعه، ص 76 - 1، نسخ، محمد يوسف بن بابا محمد خبوشاني، 1090 ق، حاشيه هايي با نشاني «منه» دارد [فهرست مجلس، ج 10، ص 1146]

23 / 140 - دانشكده الهيات مشهد، شماره 1337، رساله سوم مجموعه، شكسته نستعليق، محمد معصوم بن علي رضا حسيني، 21 صفر 1093 ق، عنوان و نشان شنگرف، بعضي از اوراق وصالي شده است، 10 سطر [فهرست دانشكده الهيات مشهد، ج 2، صص 485 - 484]

24 / 141 - كتابخانه نوربخش خانقاه نعمت اللهي تهران، شماره 57، رساله دوم مجموعه، ص 101 - 14، نسخ، ممد بن لاجين، 22 ذي حجه 1093 ق، 15 سطر [فهرست كتابخانه نور بخش خانقاه نعمت اللهي تهران، ج 1 ص 84]

25 / 142 - آستان قدس رضوي، شماره 3339، شكسته نستعليق، ميرميران بن غياث الدين مسعود بن تقي الدين محمد طباطبايي، 20 محرم، 1094 ق، داراي تزئينات، 40 برگ، اكثر صفحات نسخه به صورت چليپا نوشته شده [فهرست آستان قدس رضوي، ج 6، ص 228]



[ صفحه 77]



26 / 143 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 2938، رساله اول مجموعه، ص 57 - 1، شكسته نستعليق، در اصفهان، پنج شنبه دهه آخر رمضان 1095 ق، 20 سطر [فهرست مجلس، ج 10، ص 348]

27 / 144 - آستان قدس رضوي، شماره 7011، نستعليق، محمد رضا بن احمد حسيني، جمادي الاولي 1097 ق در اصفهان، 24 برگ، 19 سطر [فهرست آستان قدس رضوي، ج 6، ص 288]

28 / 145 - مرعشي قم، شماره 10799، رساله دوم مجموعه، ص 63 - 52، نسخ و نستعليق، محمد ابراهيم نصيري، 1097 ق، عناوين شنگرف يا نانوشته باقي مانده است، سطور مختلف [فهرست مرعشي، ج 27، ص 214]

29 / 146 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 7010، رساله چهارم مجموعه، ص 146 - 73، تحريري، فخر الدين محمود حسيني بن عبدالوكيل، 1099 ق، 20 سطر [فهرست مجلس، ج 25، صص 19 - 18]

30 / 147 - آستان قدس رضوي، شماره 3140، نسخ، نيمه اول سده 11 ه، نسخه مصحح است و پشت صفحه اول امضا مؤلف را دارد، عناوين شنگرف، 34 برگ، 13 سطر [فهرست آستان قدس رضوي، ج 2 ص 15 ادعيه و ج 15، ص 179]

31 / 148 - خاندان شهيد ميرزا علي ثقة الاسلام - تبريز (خصوصي)، بدون شماره، رساله اول مجموعه، از زمان مؤلف [نشريه نسخه هاي خطي، ج 7، ص 179]

32 / 149 - دانشگاه تهران، شماره 2464، رساله سي و پنجم مجموعه، ص 1143 - 1123 در حاشيه، نستعليق، سده 11 ه، عناوين و نشاني ها شنگرف، سطور چليپا مجدول با مشكي و زرين [فهرست دانشگاه تهران، ج 9، ص 1206]

33 / 150 - دائرة المعارف بزرگ اسلامي تهران، شماره 31، رساله هشتم مجموعه، ص 127 - 102، نستعليق تحرير آميخته به شكسته، سده 11 ه، عناوين و نشاني ها شنگرف [فهرست دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج 1، ص 88]



[ صفحه 78]



34 / 151 - سيد جواد مدرسي يزدي - يزد (خصوصي)، بدون شماره، رساله چهارم مجموعه، ص 148 - 107، نسخ تحريري، محمد اشرف بن محمدهادي يزدي، قرن 11 ه، [ميراث اسلامي ايران، ج 8، ص 462]

35 / 152 - مسجد اعظم قم، شماره 77، رساله اول مجموعه، ص 47 - 2،سده 11 ه، نستعليق، تصحيح شده، عناوين و خطوط شنگرف، 14 سطر [فهرست مسجد اعظم، ص 475]

36 / 153 - ملك تهران، شماره 2785، نسخ قرن 11 ه، عنوان ها و نشان ها شنگرف، 74 برگ، 11 سطر [فهرست ملك، ج 1، صص 256 - 255]

37 / 154 - ملك تهران، شماره 2048، رساله اول مجموعه نسخ، قرن 11 ه [فهرست ملك، ج 5، ص 414]

38 / 155 - دائرة المعارف بزرگ اسلامي تهران، شماره 30، نسخ خوش، سده 11 و 12 ه، آغاز افتاده، نشاني ها شنگرف، 56 برگ، 14 سطر [فهرست دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج 1، ص 88]

39 / 156 - ملك تهران، شماره 2965، رساله اول مجموعه، ص 35 - 2، نسخ و سكسته نستعليق، مقيم بن حيدر محمد محولاتي خراساني، كاتب در ماه رمضان 1100 ق نسخه را نزد شيخ حسن بن شيخ عبدالعلي نجفي مقابله كرده است، 22 سطر [فهرست ملك، ج 6، صص 174 - 173]

40 / 157 - گلپايگاني قم، شماره 35 / 33، رساله سي و ششم مجموعه، محمد رحيم قزويني، 1103 ق، 14 برگ [فهرست منتشر نشده]

41 / 158 - مرعشي قم، شماره 9466، رساله سوم مجموعه، ص 131 - 61، نسخ، محمد سعيد بن محمد مؤمن تبريزي، 1111 ق، عناوين و نشاني ها شنگرف، در حاشيه تصحيح شده، 14 سطر [فهرست مرعشي، ج 24، ص 229]

42 / 159 - مرعشي قم، شماره 9001، رساله سوم مجموعه، ص 289 - 249، نسخ،



[ صفحه 79]



محمد باقر بن محمد مهدي مشهدي، 1113 ق، عناوين و نشاني ها، 16 سطر [فهرست مرعشي، 23، ص 161]

43 / 160 - آستان قدس رضوي، شماره 854، رساله اول مجموعه، شيخ خليفه بن شيخ يوسف نجفي، 1115 ق، مقابله شده، با عنوان «شرح صحيفه سجاديه» [فهرست هزار و پانصد نسخه خطي اهدائي رهبر معظم انقلاب حضرت آية الله خامنه اي به كتابخانه آستان قدس رضوي، ص 304]

44 / 161 - مرعشي قم، شماره 9325، رساله اول مجموعه، ص 29 - 14، نستعليق، محمد امين استرآبادي، بين سال هاي 1122 - 1117 ق در اصفهان محله شمس آباد منزل محمد رضا بيك، عناوين و نشاني ها شنگرف، سطرها چليپا و راسته، سطور مختلف [فهرست مرعشي، ج 24، ص 116]

45 / 162 - دائرة المعارف بزرگ اسلامي تهران، شماره 27، نسخ خوش، محمد رفيع بن شير علي، يكشنبه 15 ذيحجه 1123 ق، از روي خط مؤلف كه در مخزن كتاب هاي شاه سلطان حسين صفوي بوده، توسط عبدالله بن ابراهيم نجفي مقابله شده، عنوان و نشان شنگرف، 42 برگ، 15 سطر [فهرست دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج 1، ص 88]

46 / 163 - ملك تهران، شماره 2047، رساله اول مجموعه، محمد رفيع بن شير علي، 1124 ق [فهرست ملك، ج 5، ص 414]

47 / 164 - ملي تهران، شماره 2193 / ع، رساله دوم مجموعه، ص 137 - 103، نستعليق خوش و نسخ جلي، سده 11 ه، برخي از اوراق آب ديده است، نسخه در جمادي الثاني 1127 ق مقابله شده است [فهرست ملي، ج 11، صص 481 - 480]

48 / 165 - قائيني قم (خصوصي)، شماره 115،نسخ،حاجي بابا بن محمد تقي، 1132 ق، از روي نسخه مؤلف [مجله تراثنا، ش 50، ص 320]

49 / 166 - ملك تهران، شماره 2642، رساله يازدهم مجموعه، ص 24 - 7 شكسته



[ صفحه 80]



نستعليق، 1135 ق در رشت، عنوان و نشان شنگرف، سطور مختلف [فهرست ملك، ج 6، ص 79]

50 / 167 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 3167، رساله دوم مجموعه ص 261 - 186، نسخ، قرن 12 ه، 16 و 19 سطر [فهرست مجلس، ج 10، ص 752]

51 / 168 - مسجد گوهرشاد مشهد، شماره 1537، رساله چهارم مجموعه، نستعليق، محمد كاظم بن حاج محمد صادق، نيمه ذيحجه 1227 ق، 14 سطر [فهرست مسجد گوهرشاد، ج 4، ص 2094]

52 / 169 - مدرسه فيضيه قم، شماره 1898، رساله دوم مجموعه، نستعليق، علي بن احمد، 1253 ق، 18 برگ [فهرست مدرسه فيضيه، ج 2، ص 147]

53 / 170 - مرعشي قم، شماره 7351، رساله دوم مجموعه، ص 31 - 29، نستعليق و نسخ، نصير بن ميرزا باقر رشتي مشهور به ملا آقا بزرگ، 1265 ق در قزوين، انجام افتاده [فهرست مرعشي، ج 19 صص 151 - 150]

54 / 171 - آستان قدس رضوي، شماره 7163، نستعليق، جمادي الثاني 1268 ق در نجف، عناوين شنگرف، 21 برگ، 23 سطر [فهرست آستان قدس رضوي، ج 6، ص 228]

55 / 172 - دانشگاه تهران، شماره 871، ص 130 - 96، نسخ مايل به نستعليق، محمد علي، محرم 1299 ق در مدرسه سپهسالار تهران، متن دعا با خط درشت، 15 سطر [فهرست دانشگاه تهران، ج 1 ص 101]

56 / 173 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 3390، رساله اول مجموعه، ص 65 - 1، نسخ، قرن 13 ه، 16 سطر [فهرست مجلس، ج 10، ص 1246]

57 / 174 - مجلس شوراي اسلامي، شماره دو (مجلس سناي سابق)، شماره 1135، رساله نهم مجموعه، ص 114 - 108، نستعليق شكسته، سده 13 ه، نشاني ها مشكي، 18 سطر [فهرست مجلس سنا، ج 2 ص 129]

58 / 175 - آستانه حضرت معصومه عليهاالسلام قم، شماره 553، رساله چهارم مجموعه،



[ صفحه 81]



ص 47 - 33، نستعليق قرن 14 ه، از آخر چند برگ افتاده است، 22 سطر [فهرست آستانه حضرت معصومه، ج 2 ص 179]

59 / 176 - آستان قدس رضوي، شماره 3340، شكسته نستعليق متوسط، به طور چليپا در سه خانه با حاشيه نوشته شده، عناوين به نسخ شنگرف، مجدول، 5 برگ [فهرست آستان قدس رضوي، ج 6، ص 229]

60 / 177 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 3389، رساله اول مجموعه، ص 113 - 1، نسخ، 1137 ق، 13 سطر [فهرست مجلس، ج 10، ص 1246]

61 / 178 - مدرسه نمازي خوي، شماره 848، رساله اول مجموعه، ص 43 - 1، نسخ، علي اكبر، 1092 - 1091 ق، عناوين و نشاني ها شنگرف، [ميراث اسلامي ايران، دفتر نهم، ص 97]

62 / 179 - مرعشي قم، شماره 7036، رساله چهل و يكم مجموعه، ص 298 - 286، نسخ و نستعليق، شيخ علي لاهيجي به دستور محمد صفي عناوين و نشاني ها شنگرف و گاهي نانوشته، سطور مختلف [فهرست مرعشي، ج 18، ص 205]

63 / 180 - ملي تهران، شماره 2969 / ع، نسخ عبارات دعا با شنگرف، نسخه فرسوده و لكه هاي آب و آثار سوختگي دارد، در حواشي نيز حاشيه نوسيي به چشم مي خورد، 53 برگ، 14 و 15 سطر [فهرست ملي، ج 14، صص 78 - 77]

64 / 181 - كتاب خانه شهيد دستغيب شيراز (اين كتابخانه قبلا «كتابخانه ملي پارس» نام داشت)، شماره 749، رساله سوم مجموعه، نسخ از آخر افتادگي دارد. [فهرست ملي پارس، ج 2، ص 334]

65 / 182 - آستان قدس رضوي، شماره 14849، رساله دوم مجموعه، ص 58 - 39، نسخ، از روي خط مؤلف، نسخه فرسوده است، حاشيه نويسي زيادي دارد، 1 برگ از ابتدا افتاده است، عناوين شنگرف، مجدول، 25 سطر [رؤيت]

66 / 183 - كتابخانه و موزه سالار جنگ - حيدر آباد هند، شماره 21 / 3، نسخ زيبا،



[ صفحه 82]



علي اكبر بن عبدالله، 1071 ق، اوراق كرم خورده است.

[CATALOGUE OF THE ARABIC MANUSCRIPTS IN THE SALAR JUNG MUSEUM AND LIBRARY, VOL. 5, P. 65]

67 / 184 - كتابخانه و موزه سالار جنگ - حيدر آباد هند، شماره 1448، نسخ خوب، اوراق رطوبت ديده و كرم خوردگي دارد.

[CATALOGUE OF THE ARABIC MANUSCRIPTS IN THE SALAR JUNG MUSEUM AND LIBRARY, VOL. 5, P. 66]

68 / 185 - مرعشي قم، شماره 11567، رساله اول مجموعه، ص 26 - 1، شكسته نستعليق، 25 رجب 1126 ق، عناوين و نشاني ها مشكي، در حاشيه تصحيح شده، برگ ها آفت زده و اثر رطوبت دارند، 14 سطر [فهرست مرعشي، ج 29 صص 261 - 260]