ترجمه صحيفه سجاديه،(فارسي)، محمد صالح بن محمد باقر روغني قزويني (م 1116 ق)

روغني پس از اتمام شرح عربي خود بر صحيفه سجاديه به تاريخ 1073 ق و بعد از شرح مفصل فارسي اش مبادرت به اين ترجمه نموده است. روش وي چنين است كه مضامين ادعيه را بي ذكر متن، به فارسي نگاشته و حسب المقدور رعايت الفاظ و سياق اصل را از لحاظ سادگي و رواني ترجمه لحاظ داشته و گويي نسخه، يك صحيفه سجاديه ي فارسي است. براي آشنايي بيشتر با اين ترجمه قسمتي از خطبه ي آن نقل مي شود: «اما بعد مي گويد فقير... كه به تاريخ هفتاد و سه بعد از هزار هجرت مقدسه اين



[ صفحه 40]



كم بضاعت شرحي مفيد بر صحيفه كامله مباركه سجاديه... به عربي نوشتم مشتمل بر مطابق لايق و مقاصد نافع و ليكن همت ها از آن متقاعد بوده، اكثر مطالبان را از آن نفعي لايق از آن روي كه عابدان زمام ما و مخلصان راغب به عبادت و دعا و اكثر از عامه مردمانند نه آنان كه خود را خاصه مي نامند و تتبع كتب مدونه علوم مرسومه و تعلم لغت عربي مي نمايند، پس ثايا به التماس دوستان مؤمن شرحي به فارسي نوشتم و بذلت جهد و توضيح كلام نمودم. خاطرها به آن مايل كه به نفعش شامل و سهل التناول بود و لكين چون كلام عربي و فارسي را در بعضي مطالب با هم تفاوتي ظاهر در سياق مي باشد و مراعات مطابقت سياق قل ام كثر مترجم را احيانا مضطر مي گرداند و سخن از كمال سلاست و فصاحت مانع مي شود به اين سبب ترجمه ي بعضي از فقرات آن كلام عالي مقام چنان چه مي خواست لباس ظهور بپوشيد و هم به سبب تحلل لفظ و به فكك اجزا مدعا را اختلافي مي رسد. پس ثالثا استخاره نمودم و به خداي عزوجل و مضامين آن ادعيه ي شريفه را خالي از لفظ به فارسي محرر ساختم و رعايت الفاظ و آن سياق حسب المقدور منظور داشتم و آن معاني گرامي را به كلامي روان و آسان، بي تكلف و تقعيد بازنمودم و اميد دارم كه اين ترجمه چنان دلپذير باشد كه هيچ كس را از آن گريز نباشد و قائل دست رد آن بر آن ننهد....»

روغني در انتهاي ترجمه ادعيه كامله به ترجمه چند دعا از ملحقات نيز پرداخته است كه عبارتند از:

«تسبيحه عليه السلام - في الاستعاذة - في التمجيد علي حق تعالي - صلوته علي آدم عليه السلام - طلب الحوائج و دفع المحزومات - مما يحذره و يخافه - في الاحاح - في ذكر آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم و ادعيه ايام هفته».

ر. ك: الذريعة، ج 4، ص 112؛ امل الآمل، ج 2، ص 227؛ طبقات اعلام الشيعة، ج 5، صص 284 - 283؛ ريحانة الادب، ج 2، ص 343؛ مستدركات اعيان الشيعة، ص 231؛ ملا صالح قزويني شارح بزرگ نهج البلاغه، محمد رضا بندرچي، فصلنامه علوم



[ صفحه 41]



حديث، شماره 18، صص 132 - 123. [1] .

آغاز:«الحمد لله الذي هدانا لهذا و ما كنا لنتهدي لو لا ان هدانا الله، و الصلوة و السلام علي خير الانبياء و المرسلين محمد و آله الطاهرين ائمة الدين و علم المهتدين حجج الله في ارضه و خلفاؤه في خلفه. اما بعد چنين گويد فقير حقير معترف به تقصير اقل الاقلين و احوج الاحوجين الي رحمة ربه الغني محمد صالح بن محمد باقر قزويني كه به تاريخ [2] و كان من دعائه عليه السلام اذ ابتدأ بالدعاء بدأ بالتحميد لله عزوجل و الثناء عليه حضرت امام زين العابدين عليه السلام چون ابتدا به دعا نمودي اول حمد و ثناي حق تعالي نمودي به آن چه اين كلمات ترجمه ي آنست: سپاس بي قياس خداي را كه اول اشياست. قديم بي انتها و آخر اشياست باقي بلا انتها. خداوندي كه ديده ي بيندگان از ديدن او ظاهر است و انديشه ي صاحب ضميران از وصف او عاجز است. مبتدع كاينات و مخترع موجودات. ايجاد كرد عالميان را از طريق مشيت خويش و بنياد كرد جهان را».

انجام ترجمه صحيفه: «خدايا اين حاجت منست. در اين حاجت بزرگ گردان رغبتم را و ظاهر كن عذرم را و يقين كن صحبتم را و عافيت بخش در آن حسد مرا. خدايا هر كه بامداد كند و او را اعتمادي و اميدي به غير تو باشد. من بامداد كردم و اعتماد و اميد در هموار تست و بس، پس حكم براي من بهترين احوال و امور در عاقبت. و برهان از فتنها كه مي كشاند به ضلالت به رحمت خود. يا ارحم الراحمين و صلي الله علي سيدنا محمد رسول الله و المصطفي و علي آله».

انجام ترجمه ملحقات: «و حمد مي كنم خداي را برتر از حمد همه ي حامدان. بار خدايا تويي يكتا بي شريك و مالك نزاع نمودن. چندن كه به نهايت رضاي تو برسم و اعانت كني بر طاعت خود و ملازمت عبادت خود و استحقاق مثوبت خود به لطف عنايت خود



[ صفحه 42]



و رحم كني بر من به مانع شدن از معاصي خويش. چندان كه زنده داريم و توفيق دهي به آن چه نفع بخشد مرا. چنان كه باقي داريم و بگشايي به كتاب خود سينه ام و فروگيري به تلاوت بارگران از من و ببخشي مرا سلامت در دين و در نفس و مستوحش نگرداني به من دوستان و انيسانم را و تمام كني احسان خود را در باقي مانده از عمرم چنان چه احسان نمودي در گذشته. يا أرحم الراحمين».

نسخه ها:

1/18 - آستان قدس رضوي، شماره 3199، نستعليق، 14 رمضان 1134 ق (تاريخ تحير اوراق كسر نويسي شده)، بعضي از اوراق رطبت ديده و وصالي شه عناوين شنگرف، 79 برگ [فهرست آستان قدس رضوي، ج 15، صص 157 - 156 و ج 2، صص 32- 31 ادعيه]

2/19 - گلپايگاني قم، شماره ي 25 / 181، رساله چهارم مجموعه، ص 104 - 48، نستعليق، حيدر بن قوام الدين حسيني، 15 محرم 1092 ق، اين نسخه فاقد خطبه مي باشد، 21 سطر [فهرست منتشر نشده [3] ]

3 / 20 - گلپايگاني قم - شماره 17 / 204، تحريري در اول رساله دو ديباچه به فارسي تحرير شده است، اين نسخه ملحقات را ندارد، 102 برگ، 15 سطر [فهرست منتشر نشده]

4 / 21 - مجلس شوراي اسلامي، شماره 3298، نستعلق، قرن 12 ه، از آغاز و انجام افتادگي دارد، عناوين شنگرف، داراي چند تاريخ از جمله 1309 ق، در فهرست مؤلف را نشناخته اند. [فهرست مجلس، ج 10، صص 948 - 947]

5 / 22 - دانشكده الهيات تهران، شماره 394 د، نستعليق، محمد حسن دامغاني، پايان رمضان 1235 ق، عنوان ها و نشاني ها شنگرف، 152 برگ، 12 سطر، به علت آن كه نسخه از ابتدا افتادگي دارد و فاقد خطبه مؤلف است در فهرست كتابخانه دانشكده الهيات



[ صفحه 43]



مؤلف را نشناخته اند. [فهرست دانشكده الهيات تهران، ج 1، صص 29 - 28]

6 / 23 - حسين علي محفوظ - كاظمين عراق (خصوصي)، شماره 192، محمد باقر بن محمد مهدي مشهدي، 1112 ق [مجله معهد المخطوطات العربية، المجلد السادس، ص 37]