و إذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما (1)



مؤمنان چنين اند، اگر ببينند مردم نادان سخن زشت گويند، آنان راه مسالمت پويند، بزرگوارانه پاسخ دهند، تا از شر ايشان برهند. گفتار آنان استوار است و پذيرفته گردكار، بر جاهلان نمى تازند، و با مهربانى درونشان را آرام مى سازند. ادب قرآن چنين است و دستور پيغمبر اين، و خاندان رسول اين ادب را از جد خود ميراث بردند كه «و انك لعلى خلق عظيم» (2) .



روزى به مردمى گذشت كه از او بد مى گفتند فرمود:



اگر راست مى گوييد خدا از من بگذرد و اگر دروغ مى گوئيد خدا از شما بگذرد. (3)



روزى مردى برون خانه او را ديد و بدو دشنام داد. خادمان امام بر آن مرد حمله بردند.



ـ على بن الحسين گفت:



ـ او را رها کنيد. سپس بدو گفت:



آنچه از ما بر تو پوشيده مانده بيشتر از آنست كه مي دانى. آيا حاجتى دارى؟ مرد شرمنده شد و امام گليمى را كه بر دوش داشت بر او افكند و فرمود هزار درهم به او بدهند.



مرد از آن پس مي گفت گواهى مي دهم كه تو فرزند پيغمبرى (4)



از «زهرى» پرسيدند، على بن الحسين را ديدى؟ گفت:



ـ آرى. و كسى را از او فاضلتر نديدم. به خدا نديدم در نهان دوستى و در آشكارا دشمنى داشته باشد.



ـ چگونه چنين چيزى ممكن است؟



ـ چون هر كس دوست او بود، از دانستن فضيلت بسيار وى بر او حسد مى برد و اگر كسى با او دشمن بود به خاطر روش مسالمت آميز وى دشمنى خود را آشكار نميكرد. (5)



هشام بن اسماعيل كه از جانب عبدالملك حاكم مدينه بود بر مردم ستم بسيار كرد چون از كار بركنارش كردند، مقرر شد براى تنبيه وى او را برابر مردم برپا بدارند تا هر كس هر چه مي خواهد بدو بگويد. هشام مي گفت جز على بن الحسين از كسى نمى ترسم. هشام از تيره بنى مخزوم است و اين تيره از ديرزمان با بنى هاشم دشمن بودند و اين مرد در مدت حكومت خود در مدينه على بن الحسين (ع) را فراوان آزار ميكرد و به خاندان پيغمبر (ص) سخنان زشت مى گفت. روز عزل او امام كسان خود را گفت مبادا به هشام سخن تلخى بگوئيد و چون خود بدو رسيد بر وى سلام كرد هشام گفت: «الله اعلم حيث يجعل رسالته» (6) (7) .



روزى مردى او را دشنام گفت. على بن الحسين خاموش ماند و بدو ننگريست. مرد گفت:



ـ با توام! و امام پاسخ داد:



ـ و من سخن تو را ناشنيده مي گيرم! (8)



روزى مردى از خويشاوندانش نزد وى رفت و چندانكه توانست او را دشنام داد. امام در پاسخ او خاموش ماند چون مرد بازگشت به كسانى كه نزد او نشسته بودند گفت:



ـ شنيديد اين مرد چه گفت؟ مى خواهم با من بيائيد و پاسخى را كه بدو مي دهم بشنويد! گفتند :



ـ مى آئيم و دوست مي داشتيم همين جا پاسخ او را مي دادى.



امام نعلين خود را پوشيد و به راه افتاد و ميگفت: «و الكاظمين الغيظ و العافين عن الناس و الله يحب المحسنين» (9) همراهان او دانستند امام سخن زشتى بدان مرد نخواهد گفت. چون به خانه وى رسيد گفت:



ـ بگوئيد على بن الحسين است. مرد بيرون آمد و يقين داشت امام به تلافى نزد او آمده است . چون نزد او رسيد على بن الحسين گفت:



ـ برادرم! ايستادى و چنين و چنان گفتى! اگر راست گفتى خدا مرا بيامرزد. اگر دروغ گفتى خدا ترا بيامرزد.



مرد برخاست و ميان دو چشم او را بوسيد و گفت:



ـ آنچه درباره تو گفتم از آن مبرائى. و من بدان سزاوارم! و راوى حديث گويد، آن مرد حسن بن الحسن بود (10) مي گفت هيچ خشمى را گواراتر از آن خشم كه به دنبال آن شكيبائى باشد نديدم. و آنرا با شتران سرخ مو عوض نميكنم. (11)



مردى كه پيشه مسخرگى داشت و با خنداندن مردم از آنان چيزى مى ستد به گروهى گفت: على بن حسين مرا عاجز كرد. هر كار مي كنم نمي توانم او را بخندانم و من بايد او را بخندانم !



روزى امام با دو بنده خود به راهى مى رفت آن مرد پيش رفت و رداى امام را از دوشش برداشت . امام برجاى خود ايستاد و ديده از زمين برنمى داشت. بندگان او در پى مسخره دويدند و ردا را از او گرفتند و برگرداندند. امام پرسيد:



ـ اين مرد كه بود؟



ـ مرد مسخره اى است كه مردم را مى خنداند و از آنان چيزى مي گيرد.



ـ بدو بگوئيد خدا را روزى است كه در آن روز مسخره پيشگان زيانكارانند. و جز اين چيزى نگفت. (12)



از يكى از موالى خود ده هزار درهم وام خواست. مرد گروگان طلبيد. على بن الحسين پرزه اى از رداى خود كند و بدو داد و گفت اين گروگان تو!



مرد چهره درهم كشيد. على بن الحسين پرسيد:



من بيشتر پاى بند گفته خود هستم يا حاجب بن زراره؟



ـ تو!



چگونه است كه كافرى چون حاجب بن زراره كمان خود را كه پاره چوبى است گروگان مي دهد (13) و به وعده خود وفا مي كند و من به وعده خود وفا نمي كنم؟



مرد پذيرفت و مال را باو داد. پس از چندى گشايشى در كار امام پديد آمد. وامى را كه به عهده داشت نزد آن مرد برد و گفت:



ـ اين طلب تو. گروگان مرا بده!



ـ فدايت شوم، آنرا گم كردم!



ـ در اين صورت حقى به من ندارى. آيا ذمه چون منى را خوار مي شمارى؟



ـ مرد آن پرزه را از حقه اى كه داشت بيرون آورد و بدو داد. على بن الحسين پرزه را گرفت و مال را بدو سپرد. (14)



و الكاظمين الغيظ و العافين عن الناس و الله يحب المحسنين. (15)



خشم خود را بر خود چيره نكردن، بخشودن خطاكاران و شفقت بر ناتوانان از خصلت خاص و شناخته رسول خدا بود، تا آنجا كه قرآن او را بدين خوى نيكو ستود «و إنك لعلى خلق عظيم »(16) همه فرزندان او كه پيشوايان امت اند، ازاين مزيت برخوردارند، و على بن الحسين (ع) چهره درخشان اين صفت عالى انسانى است.



روزى كنيزك او آفتابه اى داشت و بر دست او آب مى ريخت. ناگاه آفتابه از دستش افتاد و جراحتى بر امام وارد ساخت. كنيزك گفت:



ـ خدا مى فرمايد آنانكه خشم خود را مى خورند!



ـ خشم خود را فرو خوردم!



ـ و بر مردم مى بخشايند.



ـ خدا از تو بگذرد!



ـ و خدا نيكوكاران را دوست ميدارد!



ـ و تو را در راه خدا آزاد كردم (17)