اللهم فلك الحمد علي ما فلقت لنا من الاصباح ، و متعتنا به من ضوء النهار، و بصرتنا من مطالب الاءقوات ، و وقيتنا فيه من طوارق الآفات . بار پروردگارا سپاس فقط تو را است كه با شكافتن و شكستن ظلمات ، صبح را به ما مرحمت فرمودي و ما را از نعمت روشنايي روز بهره مند ساختي ، و به ما آگاهي دادي كه چگونه و از كجا به رزق و روزي دست يابيم و در تهيه ي حوايج زندگي ما را از آفات و حوادث و بلاها حفظ كردي .

شرح :

خداوند متعال آن چنان توانا است كه بر حسب حكمت دقيق شب و روز را آفريد و هر يك را از ديگري ممتاز ساخت و پيوسته آن دو را با تغيير بسيار جالبي - در فصول مختلف - گاه از آن ها مي كاست و گاهي مي افزود.

و شب را براي آرامش و روز را براي فعاليت قرار داد؛ پس جميع ستايش ها تو را است اي خداوند بزرگ كه تمام كارهاي تو بر ميزان حكمت است .

و نيز حمد تو را سزاست كه صبح را آفريدي و از ضوء روز بهره مندمان ساختي .

در زبان عرب بين ضوء و نور تفاوت وجود دارد و از ضوء به روشنايي حاصل از منبع نور گفته مي شود حال آن كه نور مربوط به روشنايي چيزي است كه آن را از ديگري گرفته است ؛ همانند خورشيد و ماه و لذا در دعاي سمات آمده است و خلقت بها الشمس و جعلت الشمس ضياء و خلقت بها القمر و جعلت القمر نورا .

بعني خداوندا به حكمت خود خورشيد را خلق كردي و آن را ضياء قرار دادي ، و به حكمت خود ماه را آفريدي و آن را نور قرار دادي ؛ پس نور را به قمر و ضياء را به خورشيد نسبت داده است .

در اين فراز از دعا امام عليه السلام به دو نكته مهم اشاره فرموده است : 1. خداي تعالي آگاهي مي دهد كه انسان ها قوت و رزق خود را چگونه و از كجا تهيه كنند. شايد در ايتدا اين مساءله ساده جلوه كند كه انسان ها با كشت و زرع ، قوت لازم را از زمين تحصيل مي كنند، ولي بايد دانست كه تكرار يك واقعيت هر چند مهم باشد، موجب مي شود كه ما آن را ساده توهم كنيم ، ولي اگر به حوبي دقت كنيم ، مي دانيم كه اولا : خداوند متعال آنچه را نياز واقعي انسان است در مهد زمين قرار داده و به انسان ها كيفيت به دست آوردن آنها را آموخته ثانيا : بين نيازهاي انسان با استعدادي كه در مزارع ، معادن در پرورش نباتات ، گياهان و دانه ها و ميوه ها است تطابق بسيار جالبي وجود دارد. در زمين محصولات طبيعي از حد و حصر بيرون بوده و جملگي به وسيله تجربيات انسانها است كه به تعليم الهي تحصيل مي گردد. ثالثا : كيفيت تركيب و تهيه غذاهاي متنوع از ابتكاراتي است - كه جملگي را - در دستگاه آفرينش تعليم يافته ايم . خداوند متعال فكر و تدبير مناسب به ما عنايت كرد و طبيعت عالم را مطابق با الگوي حاجات ما به طور بسيار دقيق تنظيم فرمود.

2 - خداوند ما را از حوادث و بلاهاي گوناگون و اصطكاك ها كه طبيعي نظام خاكي عالم است حفظ فرمود، چنان كه در آيات كريمه قرآن به اين مضمون نيز اشاره فرموده و در سوره لقمان مي فرمايد :

و جعلنا فيها رواسي اءن تميدبكم (327) در زمين كوه هايي را قرار داديم كه مبادا زمين به اضطراب در آيد و امن و امان شما را به خطر افكند و نيز در سوره نباء فرمود : والجبال اءوتادا (328) يعني كوه ها را در زمين همانند ميخ هاي بسيار بزرگ و قوي كوبيديم تا آن كه زمين را آرام نگه دارد.

از آيات فوق معلوم مي شود كه بين قرار دادن كوه ها و (ايمني از حركت زمين و زلزله ها) رابطه خاصي است ؛ چون گاه در اثر بخارات و گازهاي تحت الارضي كه از گسل ها خارج مي شود زمين به شدت مي لرزد.

و گاه در اثر باران هاي بسيار و پياپي كه مي آيد و در زمين فرو مي رود در عمقي خاص به پوسته اي فشرده و محكم مي رسد كه آب از آن عبور نمي كند و با تراكم آب و جريان آن ، قسمتي از خاك ها به طرف سرآشيبي قرار گرفته و سطح عمده اي از پوسته ظاهري زمين به حركت در مي آيد كه در اين صورت وجود كوه ها از اين گونه حركات نيز جلوگيري كرده و گاهي آب ها را در دل خود جاي داده و به صورت چشمه هاي خروشان ظاهر مي گردد.

و نيز گازهاي واقع در اطراف كره زمين سنگ هاي فضايي را كه داراي حركتي بسيار سريع هستند، محترق كرده و از فرود آمدن آن كه بس خطرناك و سهمگين است جلوگيري مي كنند.

و نيز چه بسيار ويروس ها و موجودات بسيار كوچك خارج از ديد هستند كه اگر از سرعت رشد آنها جلوگيري نشود، نسل انساني را تهديد مي كنند. البته اين ويروس ها به وسيله ويروس هاي ديگري كه براي زندگي انسان ها نافع هستند كنترل گشته و از نفوذ آنها جلوگيري مي شود.

و يا بني الجان كه موجوداتي قوي و خارج از ديد هستند و در اين جهان نيز زندگي خاص خود را دارند، هرگز اجازه نخواهند داشت كه از حد خود تجاوز كرده و براي انسان ها ايجاد مزاحمت كنند. حضرت امام سجاد عليه السلام در اين فراز از دعا خداي متعال را سپاس كرد كه از جملگي اين سلسله از تهاجمات و آنچه را كه كسي نمي داند و آن بزرگوار مي داند، ما را در اين جهان محفوظ داشته است و راستي براي انهدام نسل انسانها كافي بود كه ويروس هاي مضر را بدون هيچ مانعي بر ما مسلط مي كرد، مثلا در درياها آبزي هاي بسيار ريز هستند و هر يك در هر 24 ساعت ، 25 لبتر آب دريا را تصفيه مي كنند كه اگر آن ها نبودند و يا يك سلسله فعل و انفعال هاي شيميايي ديگري نبود، فقط فضولات حيوانات عظيم الجثه دريايي و يا لاشه مرده آنان درياها را عفوني مي كرد و در كمترين مدت به حيات بشري خاتمه مي داد.