بازگشت

فراز چهارم


و لا تشغلهم عن تسبيحك الشهوات و لا يقطعهم عن تعظيمك سهو الغفلات ، الخشع الابصار فلا يرومون النظر اليك ، النواكس الاذقان الذين قد طالت رغبتهم فيما لديك ، المستهترون بذكر آلائك و المتواضعون دون عظمتك و جلال كبريائك . و درود فرست بر آن دسته از فرشتگان كه خواهش ها، آنان را از تسبيح تو باز نمي دارند و غفلت آن ها را از بزرگداشت تو جدا نمي سازد. آنان چشمان را به زير انداخته و هرگز از طالب نظر به سوي تو نيستند، ولي با تمام شوق در درياي نعمت هاي تو مي جوشند و همواره در كنار عظمت و جلال كبريايي تو خود را حقير و ضعيف مي دانند.

شرح :

شهوت عبارت است از خواسته هاي نفس انساني و تمايل آن به سوي آنچه ملايم و مناسب با خود مي داند. اين طلب و اشتها را خداوند متعال در بشر به وديعت گذاشته تا به واسطه آن در طلب مصالح وجودي خود برآيد و براي ادامه حيات خود آن ها را فراهم آورد، زيرا اگر اين طلب و درخواست در ذهن انسان نباشد و در طلب خواسته و حاجات خود برنيايد، دنياي موجود داراي سكوني شوم و آرامشي غير مطلوب خواهد شد. لازمه چنين امري هم آن است كه تمام آن حكمت ها و اسراري كه خداوند متعال بر طبق آن جهان را آفريده ناديده فرض شود، و حال آن كه چنين چيزي امكان ندارد؛ زيرا نظام هستي در خط اهداف حضرت حق است و همان اهداف ، موجب جنبش و حركت هاي اختياري مي شود؛ همين انتخاب ها است كه نظام تربيتي را تشكيل داده و زمينه تربيت انسان را فراهم مي سازد. البته همه اين انتخاب ها بر حسب غرض اصلي از خلقت است ، لذا اصول وجودي و تركيب شخصيت انساني كه نفس لوامه و يا اماره است ، او را پيوسته براي حركت به طرف تكامل يا انحطاط آماده مي نمايد.

ناگفته نگذاريم كه ملائكه چون بدن مادي ندارند، شهوت و غضب هم در آن ها راه ندارد و به نفس شهوي كه نقايص انساني را به فعليت مي رساند محتاج نيستند؛ زيرا نفس شهوي است كه تكامل وجودي را تاءمين مي نمايد. از اين رو امام عليه السلام فرموده كه آنان نه به درخواست نفس عمل مي كنند و نه مانع ديگري در كار است تا آنان را از تسبيح و تقديس باز دارد، بلكه كار آنان همواره خضوع و خشوع در مقابل عظمت بيكران خداوند متعال است . چشم هاي آنان چنان در مرحله خضوع است كه توان بلند كردن آن را ندارند و ديدگان ايشان همواره پايين است .

اين خضوع چشم نيز كنايه از حدود وجودي آن هاست ؛ بدين معني كه براي اين دسته از ملائكه حدي است كه نمي توانند با مقام بالاتر از خود ارتباط داشته باشند، ولو اين كه اين ارتباط در حد رؤ يت باشد. علت اين است كه حجاب هاي موجود بين مراتب آنان چنان است كه نمي توانند كمتر نظري به سوي مبدئيت متعالي داشته باشند و خود مي دانند كه چشم آنان در برابر انوار فوق العاده جلال و عظمت حضرت حق ناتوان است . از آن سو، جلال كبريايي و غناي مطلق حق نيز آن چنان است كه ملائكه خود را در آن مرتبه نمي بينند كه درخواست معرفت خداوند را داشته باشند، لذا به تواضع متوسل مي گردند؛ زيرا عجز محض در مقابل قدرت تمام ، چيزي جز تواضع را نمي طلبد. به همين دليل ، امام عليه السلام فرمود : المتواضعون دون عظمتك و جلال كبريائك : فرشتگان در مقابل عظمت و بزرگي كبريايي تو خاضع هستند.