و والي فيك الاءبعدين و عادي فيك الاءقربين و اءداب نفسه في تبليغ رسالتك و اءتعبها بالدعاء الي ملتك و شغلها بالنصح لاءهل دعوتك . آنان را كه دور بودند و تحت ولايت دين در آمدند به خود نزديك كرد و نزديكان مشرك خويش را از خود دور نمود. در راه ابلاغ رسالت تو، خود را به تعب و رنج انداخت و با دعوت مردم و نصيحت آنان در زحمت و مشقت فراوان قرار گرفت .

شرح :

رنج و تعب عمده پيامبر اكرم از آن بود كه دوستان و عشيره خود را به جهت كفرشان از خود دور كرده بود. آن ها نيز با اجانب همدست گشته بودند و مجموعا به مخالفت با او مي پرداختند.

اميرالمؤ منين در نهج البلاغه در اين زمينه مي فرمايد : خاض الي رضوان الله كل غمره و تجرع فيه كل غصه و قد تلون له الادنون و تاءلب عليه الاءقصون و خلعت اليه العرب اءعنتها و ضربت الي محاربته بطون رواحلها : (282) پيامبر اكرم با تمام قدرت به طرف رضايت حضرت حق حركت مي كرد و در اين زمينه ، بس جرعه هاي غصه و غم بود كه مي نوشيد؛ نزديكان او ثابت قدم نبودند و خود را مي باختند. بسياري نيز كه از اجنبي ها بودند، بر دشمني او كمر بسته بودند. جماعت عرب از اطاعت او سرباز مي زد و مركب هاي خود را به سوي جنگ با او حركت مي داد.

ولي پيامبر اكرم هم چنان نگران اين جريان بود و آسودگي در وجود شريفشان راه نداشت ؛ آن چنان كه قرآن كريم در آيه 6 سوره كهف خطاب به او مي فرمايد : فلعلك باخع نفسك علي آثارهم ان لم يؤ منوا بهذا الحديث اءسفا : گويا مي خواهي در اثر شدت تاءثر، جان خود را به جهت ايمان نياوردن اينان از دست بدهي ؟ و نيز در سوره فاطر آيه 8 فرمود : فلا تذهب نفسك عليهم حسرات ان الله عليم بما يصنعون : اي پيامبر، آن قدر حسرت و افسوس به خود راه مده كه در مرحله از دست رفتن قرار گيري ، زيرا خداي تو به كردار آنان آگاه است .

بايد دانست كه نفوس انساني ، اگر چه در فطرت اوليه داراي ارتباط توحيدي و الهي هستند، ولي در اثر آلودگي به دنيا و اشتغال به شهوات و رفتارهاي ناپسند و رسوخ جهل و خوي حيواني ، آن چنان به پرتگاه سقوط در مي غلتد كه ديگر به سادگي نجات آنان ميسور نيست . همواره ، خراب شدن بسيار آسان ، ولي اصلاح و آباداني بسيار دقيق و سخت است ؛ به ويژه اگر زنگار نكبت و پليدي با حجم بسيار بر چهره جان بنشيند كه ديگر به سادگي قابل علاج نيست .

به هر حال ، با وجود اين كه اينان از آيين روشن و شفا بخش اسلام تاءثيرپذير نبودند، پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم هرگز دست از وظيفه خود برنمي داشت و به هر وسيله ممكن ، با حكمت و تدبير خود در ميان مردم عمل مي كرد؛ لذا اميرالمؤ منين فرمود : طبيب دوار بطبه : (283) طبيبي بود كه (به دنبال مريض ) در حركت بود.

هم چنين در روايت آمده كه عيسي مسيح عليه السلام را در كنار خانه شخص معصيت كاري ديدند؛ عرض كردند : يا روح الله ، اين جا چرا ايستاده اي ؟ فرمود : انما ياءتي الطبيب المرضي : (284) طبيب به نزد مريض ها مي رود.