بازگشت

مهيمن


به معاني: گواه، پناه و نگاه بان و... [1] آمده است. قرآن به همه ي اين معاني، بر ساير كتاب هاي آسماني و وحياني پيشين مهيمن است؛ (... و جعلته مهيمنا علي كل كتاب انزلته): (... و قرآن را بر هر كتاب (آسماني) كه نازل كرده اي، گواه (و پناه) قرار داده اي) چرا كه قرآن دانش ها و معارف همه ي آن كتاب ها را - به نحو شگفت انگيزي - داراست، بدون اينكه از آن ها اثر پذيرفته باشد. به علاوه واجد علوم و دانش هاي بي پاياني است كه آن كتاب ها، يكلايك - و نيز همگان با هم - فاقد آن ها بوده و هستند. چنين است كه با ظهور جلوه هاي علم و قدرت حق در قرآن، اين كتاب عظيم، حافظ و پناهگاه كليه ي كتاب هاي آسماني ديگر و مسلط و قاهر بر آن ها است. بلكه چهره ي آن كتاب ها و آورندگان آن ها (پيام آوران حق) را از لوث ناپاكي ها و ناروايي هايي كه دست هاي تحريف بدان ها بسته اند، پيراسته مي كند.و به حق بايد گفت: اگر قرآن نبود، حقيقت، درباره ي آن چهره هاي معصوم، قديس و الهي - و نيز آثار و پيام هاي واقعي آنان - براي هميشه در پرده هاي تاريكي و جهل پوشيده مي ماند.

در اين بخش از نيايش، تلميحي است به اين سخن خداوند متعال كه فرموده: «و انزلنا اليك الكتاب بالحق مصدقا لما بين يديه من الكتاب و مهيمنا عليه...» (و ما اين كتاب را به سوي تو، به درستي فروفرستاده ايم كه كتاب(هاي) پيش از خود را راست مي شمارد [بر راستي آن ها گواهي مي دهد] و نگاهبان و ناظر بر آن(ها) است...) [2] ترجمه از: موسوي گرمارودي، سيد علي، 1383؛ با تغيير جزئي).

از آن چه گفته شد، برمي آيد كه نام «مهيمن»، يكي از اسامي و اوصاف جامع قرآن است، كه به نحوي همه ي اسامي و اوصافي را كه گوياي آثار فعلي و فاعلي - اعم از علمي، تربيتي و غنابخشي - قرآن است (و تا آخر دعا آمده) دربر مي گيرد. اين اسم مبارك و پرشكوه، از اسم مهيمن خداوند - يكي از اسماء جلاله [3] است -نشأت مي گيرد. همچنين برمي آيد كه تجلي اين آثار علم و قدرت و غناي حق و اين مهيمنيت قرآن، به جعل الهي است و خداوند آن را قرار داده است (و جعلته مهيمنا...)، به اين معنا كه نشأت گرفته از ذات اقدس الهي و عظمت بي پايان و حيرت انگيز اوست. و از اين جاست كه اسامي و اوصاف متعدد ديگري براي قرآن - و غالبا مركب (و از نوع ب) - از اين دعاي شريف استفاده مي شود. [4] .


پاورقي

[1] مهيمن (عليه) را به معاني: شاهد (گواه)، رقيب (مراقب و نگاه بان) و مؤتمن (امين و مورد اعتماد) ذكر كرده اند. اهل عربيت گفته اند: اصل آن «مؤيمن» بوده، هم خانواده باايمان، امنيت و امانت، از ريشه «أمن» است. ر. ك. مختار الصحاح، ذيل كلمه ي أمن.

«مهيمن» از اسماء خداوند است، كه در قرآن درباره ي خود «قرآن» نيز به كار رفته است؛ كه قرآن مهيمن بر ساير كتاب هاي آسماني است. ر. ك. مجمع البحرين، ج 6، صفحات 202 تا 329. 207 تا 330. همچنين در كتاب رياض السالكين (ج 5، ص 408 - 407) تحقيق عالمانه اي فرموده، پس از ذكر كلام برخي بزرگان لغت و تفسير، تحقيق سخن را در كلام علامه ي (حلي) يافته است، كه: مهيمن از «أيمن» بر وزن «فيعل» و در معناي مبالغه ي در أمن؛ يا أمنيت از دشمن (ياء براي مبالغه) آمده، آن گاه اين نظر را أولي شمرده؛ شامل معناي علم و قدرت (حق) دانسته و خارج شدن از قياس و قانون آن را در آن، كمتر (از ساير معاني) شمرده است. (ر. ك. همان).

[2] مائده / 48.

[3] «هو الله الذي لا اله الا هو الملك القدوس السلام المؤمن المهيمن العزيز الجبار المتكبر...» (حشر، 23).

[4] ر. ك. سطور آينده، ذيل محور سوم: الذي جعلته مهيمنا و نورا و ميزانا و علما و....