امامان شيعه(ع)، مهم ترين و با شكوه ترين منابع سرشارِ دعا و مناجات و سخن گفتن با خداوند متعال اند. اساساً آن بزرگواران، منطق «دعا» را به ما آموختند و چراغ معرفت و توحيد ناب را در شبستان دل ما برافروخته، ما را به رسم و آيين سخن گفتن با خدا آشنا كردند.

دعاي «كميل» و مناجات جليل القدرِ «شعبانيه» كه همه امامان ما به پيروي از پدر و مولاي خود، سيّد اوصيا و سالارِ اولياي بزرگ خداوند، علي بن ابي طالب(ع)، با آن تعبيرهايِ دلنواز و طرب انگيز به مناجات با معبود مي نشستند و در خلوتِ قرب با معشوق نازنين خود، نردِ عشق مي باختند.

دعاي عرفه بزرگِ شهيدانِ اولادِ آدم، امام حسين(ع) كه در بيابان مقدّس «عرفات» و در آخرين ساعتهاي روز عرفه، در نقطه اي از صحراي ملكوتي و در دامنه كوه آن، در حالي كه دستهايش به سوي آسمان بود و دانه هاي اشك از ديدگانش به سان دانه هاي مرواريد بر گونه هاي نوراني اش فرو مي غلتيد، و تعبيرها با عمق و ژرفايي بي بديل، با مضمونهاي بي مانند و سرشار از معرفت و محبّت و انس با خدا و تضرّع و زاري به درگاهِ او، از درونِ جان پاكش مي جوشيد و بر زبانش جاري مي گشت و انديشه بندگي و سرسپردگي به آستان عبوديتِ خداوند پُر مهر و لطف را اِلقا مي كرد، و همين طور دعاها و نيايشهاي شب و روز عاشورا، و نيز دعاهايي كه از ديگر امامان و حضرت فاطمه(س) بانوي مكرّم اسلام بر جاي مانده است.

اينها همگي نمونه هايي بسيار متعالي از گنجينه هاي سرشار دعا و مناجات با خداست كه اكنون در اختيار ماست و در حقيقت، بخشِ بزرگي از معارفِ نابِ تربيتي و دانشهاي عالي الهي و تعاليم متعالي انساني ما را تأمين مي كنند.

شگفتا از اين همه تفكّرِ درست و انديشه والا و خداشناسي و اُنس و عشق ورزي، و اين همه تشويق و ترغيب و تأكيد در دعا، كه بر زبانشان جاري گشته است.



يك دهان خواهم به پهناي فلك

تا بگويم وصفِ آن رشكِ مَلَك



ور دهان يابم چنين و صد چنين

تنگ آيد در فغانِ اين حَنين. [1] .



مفسّر بزرگ شيعي، شيخ طبرسي، به نقل از امام محمد باقر(ع) آورده است كه از ايشان پرسيدند: بيشتر قرآن خواندن افضل است يا بيشتر دعا كردن؟ فرمود:

كَثْرةُ الدُّعاءِ اَفْضَلُ. [2] بيشتر دعا كردن افضل است.

و از امام صادق(ع) نقل كرده كه آن حضرت فرمود:

هِيَ الْعِبادِةُ الكُبْري. [3] دعا، عبادت برتر و بزرگ تر است.

نيز مي گويد: حنان بن سدير از پدرش نقل مي كند كه از امام محمّد باقر(ع) پرسيدم: كدام عبادت بهتر است؟ فرمود:

ما مِنْ شَي ءٍ اَحَبُّ إلَي اللَّهِ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ وَ يُطْلَبَ ما عِنْدَهُ؛ وَ ما أحَدٌ أبْغَضُ إلي اللَّهِ - عزَّ وجلَّ - مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبادَتِهِ وَ لا يَسْأَل ما عِنْدَه. [4] هيچ چيز در نزد خداوند از آن محبوب تر نيست كه از او چيزي بخواهند و از آنچه در خزانه قدرت اوست، مسئلت كنند. و هيچ كس در نزد خداوندِ بزرگ از آن كس مبغوض تر نيست كه از عبادت خداوند، سر مي پيچد و از خدا حاجت نمي خواهد.

و زيباترين متن نيايشي در مكتب اهل بيت(ع) «صحيفه مبارك سجّاديه» است، كه محتويِ باشكوه ترين و ناب ترين دعاهاست، و به لحاظ متن از استحكام و، متانت فوق العاده بي نظيري برخوردار است و به لحاظ سند نيز صدور آن قطعي و به آيين تواتر از سه طريق (شيعه اماميّه از امام صادق(ع) و فرقه زيديه و فرقه اسماعيليه)، از امام ساجدان زين العابدين(ع) روايت شده است. [5] .

اين مجموعه نوراني، كه به «انجيل اهل بيت» و «زبور آلِ محمد(ص)» و «الصّحيفةُ الكاملة» [6] شهره آفاق است و از شميمِ نسيمِ دل انگيز و عطرآگين بهشتِ حكمتهاي آن، مشام جانها معطّر و شاداب مي گردد، از روزگار آن بزرگوار تا اكنون، همواره انيس صاحبدلان و رازگشاي اهل حال و راهنماي سلوك اهل معرفت بوده و قرنها و دوره هاي متوالي، خورشيدْسان از آفاق بلند حكمت و معرفت، شعاع روح پرور و جانفزايش را بر دلهاي اهل بصيرت تابانده است.