بازگشت

جايگاه صحيفه سجاديه


«صحيفه سجاديه كامله» كتابي است معروف و منسوب به امام سجاد علي بن الحسين (ع) اين كتاب ارزشمند و شريف، مجموعه گرانبهايي از معارف الهيه است كه در قالب دعا و مناجات با پروردگار القا شده و دائره ي وسيعي از عقايد، اخلاق، آداب اجتماعي و سياسي را به گونه اي دلپذير و عميق عرضه مي كند و به حق آن را به «زبور آل محمد» و «انجيل اهل بيت» ملقب نموده اند.

صحيفه سجاديه موجود، داراي 54 دعاست. از آغاز نسخه هاي صحيفه استفاده مي شود كه تعداد دعاهاي آن 75 دعا بوده و 21 دعا از آن مفقود شده است.

علماي بزرگواري بر اين صحيفه، مستدركاتي نگاشته اند كه در برخي به دعاهاي ساقط شده اشاره شده است و در برخي، دعاهاي ديگر منسوب به امام سجاد (ع) را بر آن افزوده اند كه مجموع آنها عبارت است از:

الصحيفة السجادية الثانية: تأليف محدث بزرگوار شيخ حر عاملي، صاحب كتاب شريف «وسائل الشيعة»

الصحيفة السجادية الثالثة: تأليف ميرزا عبدالله افندي، صاحب كتاب «رياض العلماء» كه دعاهاي ساقط شده از صحيفه سجاديه ي كامله را جمع نموده است.

الصحيفة السجادية الرابعة: تأليف خاتم المحدثين ميرزا حسين نوري طبرسي صاحب كتاب «مستدرك الوسائل»

الصحيفة السجادية الخامسة: تأليف سيد محسن امين آملي، صاحب كتاب ارزشمند «اعيان الشيعة»

الصحيفة السجادية السادسة: تأليف شيخ محمد صالح مازندراني كه صاحب كتاب «شرحي بر اصول كافي» است.

در مستدركات مذكور، ضمن جمع آوري دعاهاي منسوب به امام سجاد (ع) از طرق و اسناد مختلف، برخي از دعاهاي ساقط شده در صحيفه سجاديه كامله آورده شده است.

دانشمند و محقق ارجمند جناب آقاي سيد محمد باقر ابطحي اصفهاني با تركيبي از صحيفه سجاديه كامله، و پنج مستدرك آن، اثري جديد به نام «الصحيفة السجادية الجامعة» پديد آورده كه تقريبا تمامي دعاهاي منسوب به امام زين العابدين علي بن الحسين (ع) را يكجا عرضه مي كند. اين كتاب با تصحيح، تعليق و توضيحات مفيد ايشان با چاپي چشم نواز توسط مؤسسه المهدي (عج) عرضه شده است.

مجموعه دعاها در اين صحيفه، به دويست و هفتاد دعا افزايش يافته و اسناد و مأخذ آن همراه با تحقيقي كامل در سلسله رواة و فهرست هاي گوناگون، بهره برداري از آن را فزوني بخشيده است. اگر چه با تطبيق و مقايسه مضامين - قطع نظر از سند - به روشني معلوم است كه تعدادي از اين دعاها منسوب به حضرت سجاد (ع) شده و بعيد مي نمايد كه از آن حضرت صادر شده باشد ولي منظور ما از صحيفه سجاديه جامعه، همين كتاب است.

لازم به توضيح است كه صحيفه سجاديه از ديرباز مورد توجه عالمان شيعي بوده است و شرح هاي گوناگوني بر آن نگاشته اند. مهمترين آن به نام «رياض السالكين» تأليف «سيد علي خان مدني شيرازي» است كه در هفت جلد با تحقيق مركز انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم، به زبان عربي به چاپ رسيده است و صاحب الذريعه از چهل و هفت شرح آن ياد مي كند كه اكثر آنها خطي است و هنوز به چاپ نرسيده است. چندين ترجمه ي فارسي نيز از اين كتاب در دسترس است.

صحيفه سجاديه در فرهنگ دين و مكتب بندگي شاهد زنده اي بر جايگاه امامت و عصمت اوست. اين كتاب مجموعه گران قدري است كه در ادبيات دعايي شيعه، زبور آل محمد (ص) نام گرفته و از جايگاه والايي برخوردار است. صحيفه سجاديه را امام زين العابدين (ع) بيان فرموده كه امام باقر و امام صادق (عليهماالسلام) شاهد بر آن بوده اند.

صحيفه سجاديه علاوه بر بيان دعا و شيوه بندگي مجموعه عظيم و جامعي از معارف دين و منبعي از منابع مكتب اهل بيت (ع) است، به حدي كه اگر با نيت و اخلاص، دعايي از آن مجموعه خوانده شود و در فهم معاني آن تأمل شود بي درنگ نور الهي در دل تابيده و انسان متوجه عظمت و جلال خداي تعالي گشته و راه سعادت و نيك بختي دنيا و آخرت را به روشني مي يابد. اين كتاب همچون دو كتاب آسماني انجيل و زبور، حاوي علوم و حكم فراواني مي باشد. در بسياري از اجازات علماي اماميه اين مجموعه مقدس بنام «اخت القرآن» مورد توصيف قرار گرفته است.