حضرت امام سجاد (ع) در شرائطي سرشار از خفقان و تحت فشار شديد مأمورين حكومت، امامت و رهبري جامعه را بر عهده داشت. لذا ايشان تا مدت ها به صورت تقيه به انجام امور مي پرداخت و امر مرجعيت ظاهري دين، طبق وصيت امام حسين (ع)، بر عهده حضرت زينب (س) بود. [1] .

ايشان در انجام ولايت الهي و بيان معارف اسلامي از راه ها و ابزار خاص و ابتكاري و گاهي بي سابقه و بي نظير استفاده نموده اند كه هر كدام جاي بحث و بررسي گسترده دارد.

بعنوان مثال: امام سجاد (ع) هر ساله تعدادي از بردگان را خريداري مي كرد و طي يك سال، معارف اسلامي و الهي را به آنها آموزش مي داد و سپس آنها را آزاد مي كرد. [2] اين نوع آموزش علاوه بر تربيت يك انسان، به دليل ايجاد رابطه اي كه بين آن فرد و امام (ع) ايجاد شده بود، تربيت خاندان فرد آزاد شده را نيز به همراه داشت و در نتيجه طي چند سال افرادي معتقد و باايمان را، بدون ايجاد حساسيت براي حكومت، وارد جامعه مي كرد. به اين ترتيب آن حضرت در شرايطي كه همه راه هاي تبليغي را مسدود كرده بودند، از روشي كه دشمن به آن فكر نمي كرد و از آن جلوگيري نمي كرد بهترين استفاده را نمود.

روش ديگري كه ايشان براي مقابله با حكومت در پيش گرفت، استفاده از ابزار گريه و اشك بود. به اين وسيله، پيام نهضت عاشورا را به جهان رساند و اهداف نهضت عاشورا را براي مردم روشن نمود و آن را تداوم بخشيد. همچنين با تبليغ زيارت قبر امام حسين (ع) و ترويج فرهنگ سجده بر خاك كربلا، ياد حضرت اباعبدالله (ع) و ياران شهيد ايشان را زنده نگه داشت. [3] .

اما مهمتر از همه آنها، عبادت و بندگي خالصانه و تضرع و سجده هاي طولاني آن حضرت است كه تبليغ عملي عرفان، توحيد و توجه به ذات احديت در مقابل قدرت هاي شيطاني حاكم بود. اين شگرد امام سجاد (ع) به قدري كارآمد بود كه شيعه و سني ايشان را با القاب «سيد العابدين»، «زين العابدين»، «سيد الساجدين» و «سجاد» مي شناسند. [4] در سايه ي اين عبادات، گنجينه عظيمي از تعاليم اسلامي در آداب عبادات، وضوء، نمازهاي يوميه، نوافل و خصوصا نافله شب، روزه و اعمال ماه مبارك رمضان، اعمال حج و عرفه، اعياد اسلامي، صدقات و انفاقات از آن حضرت در اختيار ما قرار دارد.