بازگشت

شرحهاي صحيفه


صحيفه ي سجاديه و دعاهاي حضرت سجاد را نظر به اهميتي كه نزد شيعيان دارد، علما در عداد «ادعيه ي سر» [1] ، و هم در عداد احاديث قدسي [2] ، شمرده اند و آنها را شرحهاي كوچك و بزرگ بسيار نگاشته اند، از جمله شرحهاي آن كه مي توانيم نام بريم شرحهاي زير مي باشد:

1- شرح تقي الدين ابراهيم كفعمي متوفي (905) كه ملحقاتي نيز بر صحيفه افزوده.

2- حاشيه ي عزالدين حسين بن عبدالصمد (م - 984) پدر شيخ بهائي.

3- حاشيه ي سيد حسين مجهتد كركي اردبيلي (م - 1001) .

4- حاشيه ي ملا عبدالغفار شاگرد ميرداماد (سده ي - 11) .

5- شرح شيخ بهائي (م 1031) به نام حدائق الصالحين فقط حديقه ي هلاليه و حديقه ي اخلاقيه از آن موجود است.

6- حاشيه شيخ بهائي كه آن را پيش از شرح نوشته.

7- حاشيه ي شرف الدين علي شولستاني استاد مجلسي اول.

8- حاشيه ي ميرداماد (م - 1041) .

9- شرح ملا محمد سليم رازي به تاريخ 1071.

10- شرح فارسي ملا محمد هادي مترجم مازندراني (م - 1120) به تاريخ 1083.

11- شرح شيخ طريحي، صاحب مجمع البحرين (م - 1085) .

12- شرح محمد تقي مجلسي اول (م - 1070) .

13- شرح فارسي آقا حسين خوانساري (م - 1099) .

14- حاشيه ملا محسن فيض (م - 1091) به تاريخ 1055.

15- حاشيه ي مير رفيع الدين محمد بن حيدر طباطبايي (م - 1082) .

16- شرح عربي محمد صالح روغني قزويني به تاريخ 1073.

17- شرح فارسي محمد صالح ياد شده بعد از آن تاريخ.

18- شرح ملا خليل قزويني صاحب شرح كافي.

19- شرح محمد طاهر قمي شيرازي (م - 1098) .

20- حاشيه ي شيخ علي كبير ابن محمد بن حسن صاحب معالم (م - 1104) .

21- شرح شيخ علي صغير ابن زين الدين بن محمد بن حسن صاحب معالم شاگرد عم خود شيخ علي كبير به تاريخ 1097.

22- شرح محمد باقر مجلسي، صاحب بحار (م - 1110) .

23- شرح ملا عبدالله افندي، صاحب رياض العلماء و شاگرد مجلسي.

24- شرح ميرزا محمد مشهدي، صاحب كنزالدقائق.

25- شرح ميرهاشم شاگرد مجلسي ياد شده.

26- شرح سيد علي خان به نام رياض السالكين.

27- شرح كبير سيد نعمة الله جزائري (م - 1130) .

28- شرح صغير سيد نعمة الله ياد شده.

29- حاشيه ي سيد عبدالله جزائري (م - 1173) . بر شرح سيد عليخان ياد شده.

30- شرح سيد محسن صنعاني زيدي (سده ي 13) .

31- شرح سيد محسن شامي زيدي (م - 1251) .

32- شرح آقا حسين بن حسن ديلماني گيلاني.

33- حاشيه ي مير بهاء الدين محمد مختاري ناييني بر شرح سيد عليخان.

34- شرح محمد الشهير به عبدالباقي لغات صحيفه.

35- شرح شاه محمد بن محمد روضة العارفين.

36- شرح فارسي ناشناس (الذريعه، ج 4، ص 111) .

37- شرح سيد افصح الدين محمد شيرازي.

38- شرح ملا تاجا فاضل هندي.

39- شرح ملا حبيب الله كاشي.

40- شرح ابن فتاح زيدي يماني.

41- شرح سيد محمد رضا اعرجي الازهار اللطيفه.

42- حاشيه ي ملا هادي بنابي شاگرد شيخ مرتضي انصاري (سده ي 13) .

43- شرح مفتي مير محمد عباس شوشتري هندي (م - 1306) .

44- شرح ميرزا محمد علي چهاردهي مدرسي (م - 1334) .

45- شرح سيد جمال الدين كوكباني زيدي (م - 1339) .

46- شرح سيد سيف الدين طاهر امام بهره ساكن سورات هند.

47- لوامع الانوار شرح صحيفه از سيد باقر ملاباشي پسر سيد محمد طبيب شيرازي است كه برادر بيدل شيرازي شاعر مي باشد (ريحانة الادب).

48- ترجمه انگليسي مسرور حسين و احمد علي فوحاني.

برخي از اينها در الذريعه (ج 4، ص 111، و 112 و ج 6، ص 124 و 145 و 146 و ج 7، ص 100) و برخي ديگر در كشف الحجب (ص 116 و 341) و لؤلؤة البحرين و روضات الجنات و سر آغاز آقاي مشكاة و آقاي نجفي بر صحيفه، چاپ گراوري سال (1361) و جاهاي ديگر ياد شده.


پاورقي

[1] ادعيه سر در ص 130 فهرست اهدايي كتابخانه مشكاة معرفي شده است.

[2] احاديث قدسي در ص 131 فهرست ياد شده معرفي شده است.