بازگشت

روايت ابن مطهر


محمّد بن احمد المطهر صحيفه را از پدرش احمد المطهر و او از عمير نقل مي كند. محمّد، صحيفه را براي حسن بن محمّد بن يحيي و محمّد بن حسن بن روزبه به صورت جداگانه نقل مي كند و ابوالفضل محمّد شيباني از ابن روزبه روايت صحيفه كرده است.

هم اكنون نسخه اي از آن صحيفه كه متعلق به سال 695 مي باشد، در كتابخانه آيةالله العظمي نجفي مرعشي قدس سره به شماره 3685 نگهداري مي شود. [1] اين صحيفه داراي چهل و يك دعا بوده و در سند آن (برخلاف ديگر روايات متوكّل) ماجراهاي اتّفاق افتاده براي متوكّل در ملاقات با يحيي و همچنين فهرست دعاها (كه در روايت ابن مطهر وجود دارد) ذكر نشده، عمير بن متوكّل از متوكّل بن هارون نقل كرده كه امام صادق عليه السلام صحيفه را از نسخه پدرشان امام باقر عليه السلام، براي او املا فرمودند. [2] اين نسخه تنها نسخه اي است كه صحيفه را به صورت مستقل از ابوالفضل شيباني از محمّد بن مطهر نقل كرده است و نسخه مستقل ديگري شناخته نشده است.

ابوالفضل محمد شيباني از طريق ابن اعلم نيز راوي صحيفه است و او جامع جمعِ بين دو روايت ابن اعلم و ابن مطهر گشته است. (در روايت ابن اعلم توضيح داده خواهد شد.)

حسن بن محمد بن يحيي معروف به ابن اخي طاهر از ديگر روايت كنندگان صحيفه از محمد بن مطهر است. او صحيفه را براي عامر بن عيسي بن عامر سيرافي نقل كرده و وي براي علي بن حسن و او براي عالم جليل القدر، خزاز قمي. متأسّفانه نسخه اي از اين روايت كه مرحوم خزاز قمي در «كفاية الاثر» [3] بدان اشاره و اسناد را ذكر فرموده، در دست نيست.

علاّمه مجلسي در بحارالانوار، كتاب «السماء و العالم»، باب «حقيقة الملائكة و صفاتهم»، سندي از صحيفه بيان مي فرمايد كه بر طبق آن ابن شاذان از احمد بن محمد بن عياش الجوهري [4] نقل صحيفه نموده و وي از حسن بن محمد بن يحيي معروف به ابن اخي طاهر و او از محمد بن احمد از احمد المطهر از محمد بن شلقان (شلمغان) المصري از علي بن نعمان الاعلم از عمير بن متوكّل، نقل كرده است. [5] .

در اين سند چند مطلب مهم است:

اوّل آن كه ابن اخي طاهر براي دو نفر صحيفه را بازگو كرده است. (يكي عامر بن عيسي سيرافي كه قبلاً سند آن ذكر شد و ديگري ابن عياش الجوهري)

دوّم اين كه ابن اخي طاهر علاوه بر اين كه صحيفه را براي دو نفر بازگو كرده، از دو طريق نيز آن را، روايت نموده است. اوّل از ابن مطهر از پدرش از عمير، و دوّم از ابن مطهر از پدرش از محمد بن شلقان (شلمغان) مصري از ابن اعلم از عمير. و بنابر نقل دوّم، روايت ابن مطهر تبديل به روايت ابن اعلم گشته. زيرا احمد مطهر خود مستقيماً از عمير نقل صحيفه ننموده است. بلكه از محمد بن شلقان (شلمغان) از ابن اعلم روايت كرده است.

سوّم آن كه اين طريق همان طريقي است كه مرحوم ميرزا عبداللّه افندي در «الصحيفة الثالثة» به آن اشاره دارد و مي نويسد:

«به غير از صحيفه مشهوره، نسخه هاي ديگري را من ديده ام كه طريق روايت آن با مشهوره تفاوت دارد.»

سپس روايت ابن شاذان از ابن عياش را نام مي برد. [6] .


پاورقي

[1] فهرست مرعشي، ج 10، ص 81 و 82.

[2] قال ابوالمفضل حدثنا محمّد بن الحسن بن روزبه بن ابوبكر المدائني الكاتب نزيل الرحبة في داره قال حدثني محمّد بن احمد بن مسلم المطهري قال حدثني ابي عن عميد بن المتوكل بن هارون البلخي عن ابيه المتوكّل بن هارون قال أملي علي سيدي الصادق جعفر بن محمّد عليهما السلام قال أملي جدي علي بن الحسين علي ابي محمّد بن علي بمشهد مني قال و كان من دعائه عليه السلام اذا ابتدأ بالدعاء بدأ بالتحميد للَّه عزّ و جلّ».

[3] كفايةالاثر، انتشارات بيدار قم، صفحه 306. (در نقل وقايعِ اتفاق افتاده براي متوكّل بن هارون در ملاقات با يحيي مطالبي در اين سند عنوان شده كه در اسناد ديگر نيست).

[4] ابن عياش از دانشمندان و اديبان معاصر شيخ صدوق بوده و داراي تأليفات بسيار است.

[5] بحارالانوار، ج 59، ص 217.

[6] و رواية الشيخ الفقيه ابي الحسن محمد بن احمد بن علي بن الحسن بن شاذان عن ابن عياش الجواهري...» (الصحيفة الثالثه، ص 12).