بازگشت

چرا صحيفه كامله گفته اند؟


در اين مورد، دو نظر ابراز شده است آيت الله مرعشي نجفي(ره)، در مقدمه اش بر صحيفه سجاديه ترجمه بلاغي، چنين نگاشته است: «فلسفه آنكه صحيفه را «كامله» ناميده اند، بنابر آنچه من از سيد جمال الدين كوكباني يمني شنيدم، آن است كه نزد «زيديه» از صحيفه، نسخه اي هست ولي كامل نيست و در حدود نصف اين صحيفه است و از اين جهت اين صحيفه را كامله ناميده اند.» يكي از محققان معاصر اين نظر را نپذيرفته، چنين مورد نقد قرار داده است: «اين تحليل نه تنها كافي نيست، بلكه آن را درست نمي توان شمرد چه لفظ كامله در سند صحيفه از گفته متوكل بن هارون كه خود يحيي بن زيد را ديده است، مشاهده مي شود و مي گويد: اخبره انه من دعا ابيه علي بن الحسين من دعا الصحيفه الكامله.» و نيز متوكل مي گويد: يحيي بن زيد گفت: مي خواهي تو را صحيفه اي از دعاي كامل بدهم؟ و مسلم است كه در آن وقت صحيفه اي كه امروز به نام صحيفه زيديه مشهور است (طبق گفته كوكباني)، وجود نداشته و بر فرض وجود، شكي نيست كه متوكل از آن بي خبر بوده است تا چه رسد كه از نقص آن مطلع باشد...». سپس اين محقق چنين ابراز نظر مي كند: «... اين مجموعه را از آن جهت كامله گفته اند كه دستوري كامل براي درخواست حاجات بنده از خداي تعالي است. در بيشتر موارد و در باره اغلب نيازمنديها و چون چنين دعا از ائمه معصومين(عليهم السلام) با اين ترتيب صدور نيافته، اين ادعيه در مقابل دعاهاي ائمه ديگر به كامله ملقب شده است. والله العالم.» اين نظريه نيز قابل قبول نمي نمايد زيرا دعاهايي كه از ساير ائمه عليهم السلام رسيده است نيز از چنين جامعيتي برخوردار است. مثلا دعاي كميل، دعاي سمات و ساير ادعيه كه در كتابهاي ادعيه مثل مصباح كفعمي، مهج الدعوات ابن طاوس، عده الداعي ابن فهدحلي و غيره آمده است. به نظر مي رسد قبل از تدوين جوامع روايي اوليه شيعه، همزمان با اصول «اربعماه» و حتي قبل از آنها، در بين شيعه صحايفي از معروفيت برخوردار بوده است مانند صحيفه فاطمه زهرا(س)، صحيفه علي(ع) كه به يك عدد هم منحصر نبوده است. اين صحايف در دسترس عموم نبوده، گاه برخي از روايات و مطالب آنها توسط برخي از ائمه(عليهم السلام) براي خواصي از اصحاب نقل مي شده است. اكنون نيز جز اينكه برخي از مطالب آنها در جوامع روايي آمده، اطلاعي از آنها در دست نيست. اما دعاهاي صحيفه سجاديه به صورت كامل به دست افرادي از غير امامان معصوم(عليهم السلام) رسيده است. احتمالا به اين سبب اين صحيفه را كامله خوانده اند.