مؤلف رساله

فخرالدين أبوعبدالله محمد بن منصور بن احمد بن ادريس عجلي حلي (ح 598 - 543 ق) از فقيهان بزرگ اماميه بوده است. از مشايخ وي، مي توان از بزرگاني چون سيد أبوالمكارم حمزة بن علي بن زهرة الحلبي [1] ، عمادالدين محمد بن أبي القاسم طبري [2] ، عربي بن مسافر عبادي [3] ، حسين بن هبة الله بن رطبة سوراوي [4] ، عبدالله بن جعفر دوريستي [5] ، ابوالحسن علي بن ابراهيم العريضي [6] و سيد شرفشاه الأفطسي [7] نام برد. شهرت ابن ادريس به شكستن سنت تقليد از آراء شيخ طوسي در مسائل فقهي است و صفدي وي را در فقه عديم النظير دانسته است. از جمله شاگردان وي، مي توان به محي الدين محمد بن عبدالله بن علي بن زهره [8] ، شمس الدين فخار بن معد بن فخار الموسوي الحائري [9] ، [10] ، محمد بن نما الحلي [11] ، أبوالحسن علي بن يحيي خياط السوراوي [12] ، سديد الدين أبي العباس احمد بن مسعود الاسدي [13] ، عمران بن موسي [14] و يحيي بن سعيد [15] نام برد.

از آثار وي مي توان به كتاب السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي [16] ، النوادر (مستطرفات السرائر) [17] منتخب تبيان شيخ طوسي [18] ، حاشيه بر تبيان [19] ، رساله در تكليف [20] ، رساله در مضايقه و مواسعه [21] ، اجوبة مسائل [22] ، رساله در تتميم آب قليل به كر [23] ، رساله در معني ناصب، مناسك، شرح الصحيفة [24] نام برد.

پاورقي

[1] بحارالانوار: 158:105.

[2] رياض العلماء: 32:5.

[3] بحارالانوار: 155:104 و 156 و 158 و 160 ، 197 و 111:105؛ روضات الجنات: 277:6.

[4] بحارالانوار: 158:104 و 189 و 30:106 و 37؛ رياض العلماء: 32:5.

[5] بحارالانوار: 155:104 و 156 و 160 و 41:106.

[6] همان: 112:35.

[7] همان، 155:104 و 156.

[8] رياض العلماء: 114:5؛ مقباس الأنوار: 11.

[9] الأربعون حديثا (شهيد اول): 81؛ المحتضر: 8؛ بحارالانوار: 197:104؛ أمل الامل: 214:2.

[10] بحارالانوار: 79:104 و 17:106 و 18 و 30.

[11] براي اطلاع از روايت هايي كه محمد بن نما از ابن ادريس نقل كرده است. رك: فرحة الغري: 77 و 107 و 113؛ بحارالانوار: 190:104 ، 218:42 و 197 و 224، 45:105 و 111 و 163، 37:106.

[12] بحارالانوار: 22:106 و 28، 135:104 .

[13] الاربعون حديثا (شهيد اول): 21 و 35 و 59.

[14] الملاحم و الفتن: 221.

[15] الاربعون حديثا (شهيد اول): 46.

[16] هدية العارفين: 105:2؛ كشف الحجب والاستار: 308؛ الذريعه: 155:12.

[17] اين كتاب به تحقيق و نشر مؤسسه امام مهدي در سال 1408 قمري در قم به چاپ رسيده است.

[18] اسماعيل پاشا از رساله اي با نام تعليقات التبيان نام برده است. رك: هدية العارفين: 105:2.

[19] مرحوم آقا بزرگ تهراني بنا بر نقل قول شيخ حر عاملي تأكيد مي كند كه حاشيه بر تبيان شيخ طوسي كتابي غير از مختصر التبيان وي مي باشد. رك: الذريعة: 440:22 ، 184:20 ، 31:6.

[20] نسخه خطي: ملي: 367:8.

[21] آقا بزرگ تهراني عنوان كتاب را اين گونه بيان مي دارد: «خلاصة الاستدلال في المواسعة و المضايقة» و مي گويد: اين عنوان را شهيد در كتاب غاية المراد ذكر كرده است. رك: الذريعه: 211:7. آقا بزرگ تهراني در جاي ديگر، از كتابي با نام «مختصر في المضايقة» ياد مي كند و نسخه اي از آن نيز مي شناساند. رك: الذريعة: 223:23 ، 134:21 ، 175:20.

[22] اسماعيل پاشا نسخه اي با نام اجوبة المسائل در ايضاح المكنون: 27:1 و نسخه اي ديگر با نام اجوبة المسائل در ايضاح المكنون 28:1 و هدية العارفين: 105:2 شناسانده است. آقا بزرگ در الذريعة مي گويد كه اين كتاب را جعفر بن احمد بن قمرويه الحائري شاگرد ابن ادريس در سال 588 قمري گرد آورده است. رك: الذريعة 330:20.

[23] الذريعة: 384:20.

[24] همان: 358:13.