شماري از نسخ خطي موجود توسط عده اي از علماي بزرگ از روي نسخه شهيد نوشته يا با نسخه ي شهيد بدون واسطه يا با واسطه مقابله شده است. اين طريق يكي از راههاي اخذ حديث شمرده مي شود كه نزد محدثان «وجاده» نام دارد. در اينجا به ذكر نسخه هايي كه از خط شريف وي به طور مستقيم نوشته شده مي پردازيم و نسخه هايي را كه به واسطه ي نسخ ديگر نوشته شده همراه با ذكر وسايط، ياد مي كنيم.

1) نسخه شيخ شمس الدين محمد بن علي بن حسن جبعي عاملي (متوفاي 886 ه) پدر حسين بن عبدالصمد و جد شيخ بهائي (متوفاي 1030 ه) اين نسخه، از روي نسخه شهيد نوشته شده و مجلسي اول آن را با شيخ بهاءالدين محمد عاملي مقابله كرده. [1] نسخه جبعي 851 ه نوشته شده و مجلسي اول آن را ديده و از آن خبر داده است. [2] .

نگارنده گويد: نسخه اي از اين صحيفه در مركز احياء تراث اسلامي به شماره 1170 موجود است به خط ابوالمعالي خوانساري كه نظام الدين قرشي ساوجي آن را با نسخه جبعي مقابله كرده. در نسخه علامتهاي مقابله ديده مي شود و شايد به خط شيخ بهايي باشد. قرشي هر آنچه كه در نسخه جبعي بوده به تمامي نقل كرده كه آن نسخه نيز مطابق با نسخه شهيد و نسخه اي است كه علامه مجلسي از صحيفه جبعي نقل كرده است. [3] .

در كتابخانه مجلس شوراي اسلامي نسخه اي به شماره 8932 جزو مجموعه هايي كه جبعي نوشته و به مجموعه جباعي شهرت دارد موجود است. سيد محمد طباطبايي بهبهاني در كتاب «الشريعه الي استدراك الذريعه» در معرفي آن گفته كه اين مجموعه، از جهت قدمت نسبت به ساير مجموعه ها ممتاز است، چرا كه قديمترين تاريخ موجود در اين مجموعه، ذوالقعده 851 ه است. در اين مجموعه ملحقات صحيفه سجاديه به خط اين عالم جليل وجود دارد. طباطبايي اظهار مي دارد كه اين مطالب از روي خط عميد الرؤسا كتابت شده است. [4] .

2) نسخه شهيد ثاني زين الدين علي بن احمد شامي (متوفاي 965 ه) كه از روي نسخه شهيد اول نگارش يافته و در آن طرق روايي صحيفه را ذكر كرده است.

نسخه شهيد ثاني در اختيار علامه مجلسي بوده كه وي، همه اين طرق و تمامي مطالب موجود در آن و مقابله هاي شهيد اول را كه به خط شهيد ثاني بوده ذكر كرده است. از جمله اين مطلب را از آن نسخه آورده است: «اين نسخه، از روي نسخه شيخ و مولايمان ابوعبدالله شهيد محمد بن مكي مقابله و مضبوط گشته است. به دفعات متعدد كه اولين بار در سال كتابت، دومين بار سال 44 (يعني 944) و سومين مرتبه سال 954 مي باشد.» [5] .

نسخه اي از صحيفه به خط شهيد ثاني در كتابخانه مدرسه نواب به شماره 13 (ادعيه) موجود است. فهرست نگار در توصيف آن مي گويد: «اين نسخه به خط نسخ معرب به خط به ابن حاجه زين الدين بن علي است كه در سال 930 ه نوشته شده.» [6] شهيد نسخه ي خود را سال 930 ه - بر حسب آنچه كه مجلسي در بحارالانوار گفته - نگاشته است.

نسخه اي ديگر از آن در كتابخانه آية الله مرعشي بن شماره ي 13140 موجود است كه از روي نسخه سديد نوشته شده يا با آن بدون واسطه مقابله شده است و هر آنچه در نسخه شهيد آمده بعينه در آن نيز آمده است. محمد بن فقيه ابراهيم آن را در ربيع الاول 853 ه استنساخ كرده و بار ديگر محمد بن حسن حسيني عيناثي از علماي قرن 11 و صاحب كتاب المواعظ العدديه آن را با نسخه شهيد ثاني مقابله كرده و تمامي مطالب آن نسخه را آورده و كتابت آن به سال 1070 ه مي باشد.

نسخه اي ديگر در كتابخانه آستان مقدس به شماره 13985 از قرن 11 موجود است كه با نسخه شهيد ثاني مقابله و تصحيح شده و در حاشيه يكي از صفحات آمده است: «كذا في نسخة الشيخ زين الدين قدس الله سره علقها متبركا بادائها لنفسه فقير رحمة الله... ين الدين علي الشهيد يابن الحجة فارغا منها... شهر شعبان المعظم قدس سره... ثلاثين و تسعمائة.» [7] .

نسخه ديگري در اين كتابخانه به شماره 6836 موجود است كه آن را محمد حسين بن كمال الدين علي فسائي سال 1057 ه نگاشته و با نسخه ابن ادريس و نسخه شهيد ثاني مقابله كرده است.

نسخه اي ديگر در كتابخانه عمومي آية الله حكيم در نجف اشرف به شماره 75 وجود دارد كه بر اساس نسخه شهيد ثاني نوشته شده و آن را حسين بن شدقم تصحيح كرده است. شايد اين شخص سيد حسين بن حسن بن علي بن حسن بن شدقم بن ضامن حسيني مدني هندي باشد كه از حسين بن عبدالصمد عاملي والد شيخ بهاء الدين (م 984 ه) صاحب اجازه است. [8] .

3) نسخه محمد امين بن محمد علي كه آن را در 10 ذي الحجه 1079 ه استنساخ كرده و كيفيت مقابله ي آن را اين چنين توصيف كرده است:

«اين صحيفه كامله ي نوراني منسوب به سيد و مولايمان امام سجاد و زين العباد اما مفترض الطاعه علي بن حسين بن علي بن ابي طالب - صلوات الله و سلامه عليهم - را از روي خط دانشمند علامه شهيد اول شمس الدين محمد بن مكي رحمه الله و رضي عنه نقل نموده ام و تمامي اعراب، نقطه ها و حواشي را لفظ به لفظ حسب توانايي خويش آورده ام، مگر مواردي كه از چشم رفته باشد و اين كار در 10 ذي الحجه 1079 انجام پذيرفت توسط بنده نيازمند به عفو پروردگار، ابن علي بن علي، غلام علي مشهور به محمد علي».

نسخه محمد امين اكنون ضمن مخطوطات كتابخانه اهدايي مرحوم سيد محمد مشكوة به دانشگاه تهران به شماره 73 موجود است. [9] .

4) نسخه جعفريه كه در قرن 10 نوشته شده و با نسخه شهيد رحمه الله مقابله و تصحيح شده است و در صفحاتش علامت مقابله به خط شيخ بهايي و ميراداماد ديده مي شود. ميرداماد در اول و آخر نسخه اجازه قرائت داده است. در حاشيه مطالبي از علامه ي مجلسي به عنوان «م ح ق دام ظله» آمده و نسخه در كتابخانه مدرسه جعفريه در زهان موجود است. [10] .

5) نسخه مدرسه سپهسالار نگارش شده به سال 1021 ه و با نسخه هاي شهيد مقابله و تصحيح شده. [11] .

6) نسخه ديگري از مدرسه سپهسالار كه كاتب از روي نسخه شهيد نوشته، به طوري كه قبل از ملحقات صحيفه اظهار داشته است. [12] .

7) نسخه نوشته شده به سال 1087 ه كه در كتابخانه براون موجود است. [13] .

8) نسخه ي اصل براي نسخه اي كه آن را محي الدين بن محمود بن احمد طريحي نجفي مسلمي عزيزي نگاشته و تصحيح كرده است. شيخ حر عاملي در كتاب امل الآمل درباره او مي گويد: «عالم فاضل محقق عابد صالح اديب شاعر، له رسائل و مراثي للحسين عليه السلام و ديوان شعر من المعاصرين.» [14] .

اين شيخ بزرگوار، نسخه اش را بر اساس نسخه اي كتابت و تصحيح كرده كه از روي نسخه شهيد اول كتابت شده و تمامي مقابلات و مطالب موجود در نسخه شهيد را آورده اين نسخه در كتابخانه آستان قدس به شماره 19592 موجود است. [15] .

9) نسخه ي نقل شده كه اصل مورد مقابله ي كاظم بن عيس غروي نجفي در سال 996 از آن نقل شده است. وي در پايان صحيفه، قبل از ملحقات آن مي گويد: «اين نسخه مبارك بر نسخه اي مقابله شده كه از روي نسخه اي منقول از خط شيخ شهيد نوشته شده است. همان نسخه، خود بر شهيد ثاني خوانده شده و تصحيح و اعراب آن بر طبق نظر او آمده، در حد توان، مگر آنچه ديده از آن خطا مي رود. اين مقابله در چند مجلس انجام شده و در روز پنجشنبه 15 شوال 996 هجري در مكه مشرفه - زادها الله شرفا - پايان يافته است. اين سطور را بنده ي فقير به رحمت خداي بي نياز خود، كاظم بن يس غروي نجفي عفي الله عنهما نگاشت.» [16] .

10) نسخه كتابخانه آية الله مرعشي به شماره 395، مكتوب روز شنبه ذوالحجه 935 در نجف اشرف قبل از ملحقات صحيفه تصريح شده كه اين نسخه با نسخه شهيد مقابله شده است. همان مطالب كه در ديگر نسخه آمده - از نظر نوع مقابله و ذكر اصول - در اينجا نيز آمده است. [17] .

11) نسخه متعلق به آقا حسن تاج كه آن را مجلسي اول به اشاره صاحب العصر و الزمان - عجل الله تعالي فرجه الشريف - دريافت نمود كه قبلا بدان اشاره رفت.

12) نسخه معصومه عراق كه با ساير نسخه هاي ابن اشناس و ابن سكون و ابن ادريس و شيخ شهيد و شهيد ثاني و ديگران مقابله شده و در نهايت صحت است. از اين رو، به آن معصومه مي گويند، به خاطر آنكه از غلط عاري است، چنانكه ميرزا عبدالله در صحيفه ثالثه نقل كرده است. [18] .

13) نسخه اي كه ميرزا عبدالله افندي در اردبيل ديده. وي در رياض العلماء مي گويد: نسخه ديگري از صحيفه كامله در اردبيل ديدم كه نسخه ي كهني بود و تصويري از خط شيخ شهيد شمس الدين محمد بن مكي بر آن ديده مي شد. [19] .

14) نسخه امير سيد محمد باقر داماد متوفاي 1041 ه كه در مقدمه ي شرح خود بر صحيفه از آن خبر داده است.

اين بود پايان آنچه كه با تعجيل، راجع به صحيفه سجاديه مباركه و نسخه شهيد، قصد ايراد آن را داشتيم. ضمن طلب رضاي الهي، شفاعت پيامبر و اهل بيت عليهم السلام را آرزومنديم، و آخر دعوانا الحمد لله رب العالمين، و الصلاة و السلام علي سيدنا محمد و آله الطيبين الطاهرين. [20] .