ترجمه و شرح لغات عربي در كتاب هاي قرآن، نهج البلاغه و صحيفه سجاديه، براي كساني كه زبان مادريشان غير عربي است، و حتي عرب زباناني كه از لغت فصيح عرب فاصله گرفته اند، جهت دريافت معاني پيچيده، بسيار كارگشا مي باشد.

مفسران و شارحان اين سه كتاب مقدس در كتاب هاي خود علاوه بر توضيح متون به شرح واژگان، تعبيرها و استعاره ها و مجازها پرداخته اند. ولي پيوسته كتاب ها و رساله هاي جداگانه اي در واشكافي واژگان پيچيده و تعبيرهاي دشوار آيات قرآن و حديث، به رشته تحرير در مي آيد.

بيشترين نگارش توضيحي كلمات، پيرامون قرآن كريم بوده و اولين نگاشته اي كه در توضيح كلمات قرآن به ما رسيده، از ابن عباس است. وي در پاسخ به پرسش هاي نافع بن ازرق (م. 65 ق.) دويست واژه دشوار قرآني را ترجمه كرده و توضيح مي دهد.

هم اكنون ما بيش از 85 كتاب و رساله تحت عنوان غريب القرآن داريم و افزون بر اين با عناويني همچون قاموس القرآن، مفردات، لسان التنزيل و...، بيش از 285 نگاشته، پديد آمده است. [1] .

نهج البلاغه نيز داراي كتاب هايي در شرح لغات مي باشد. زيباترين آنها، كتاب مفردات نهج البلاغه اثر سيد علي اكبر قرشي در دو مجلد مي باشد. كتاب هايي نيز در شرح زندگاني اعلام نهج البلاغه به رشته تحرير در آمده است.

صحيفه سجاديه داراي چند كتاب ترجمه لغات مي باشد كه از آن جمله مي توان به كتاب هاي زير اشاره كرد:

1- حل لغات الصحيفة السجادية: اثر محمدباقر بن محمد شفيع منجم (مؤسسه پژوهش و مطالعات عاشورا) را كه به توضيح بعضي از لغات و فرازهاي دعا پرداخته است.

2- فرهنگ صحيفه سجاديه: نوشته منصور خاكسار (انتشارات نبوغ). در اين كتاب به ترجمه هاي متعدد از هر واژه پرداخته شده است.

3- لغت نامه صحيفه سجاديه: مركز تحقيقات رايانه اي حوزه علميه اصفهان، به ترجمه بسياري از لغات صحيفه در ذيل هر فراز پرداخته است.

مرحوم علامه شيخ آقا بزرگ تهراني در كتاب «الذريعة الي تصانيف الشيعة» به چهار كتاب ديگر شرح لغات اشاره كرده است. [2] .

با توجه به كتاب هاي ترجمه لغات صحيفه سجاديه كه در دسترس است، بايستي اذعان كرد تمامي اين كتاب ها در پي ترجمه تحت اللفظي بعضي از كلمات صحيفه بوده اند و هيچ اهتمامي به شرح واژگاني صحيفه، نداشته اند.

جاي آن دارد به واژه شناسي، معناشناسي و شرح واژگان صحيفه سجاديه پرداخته شود و با استناد به منابع دست اول و كهن، كتاب هايي در شرح كلمات و جملات صحيفه به صورت مستقل تدوين شود.