1- رياض العابدين في شرح صحيفة زين العابدين، از بديع الزمان قهپائي (درگذشته سده ي يازدهم هجري) به كوشش فاضل محترم جناب، آقاي حيسن درگاهي، كه سعي ايشان در احياء فرهنگ مكتوب شيعه مشكور باد.

بديع الزمان هرندي قهپائي، فقيه، محدث و شيخ الاسلام يزد در دوران شاه عباس صفوي بود. [1] و مشهور به بديع هرندي است. [2] وي از شاگردان شيخ بهايي (در گذشته 1030 ق) بوده و اجازه اي از وي دارد كه آقا بزرگ طهراني از آن ياد كرده است. [3] در تمامي منابعي كه شرح حال قهپائي در آنها آمده از ترجمه و شرح فارسي وي بر صحيفه ي سجاديه ياد شده است.

اين كتاب كه به گفته ي مؤلف آن [4] شرحي است در لباس ترجمه و ترجمه اي است در ضمن شرح، به نام شاه صفي اول (در گذشته ي 1052 ق) نوشته شده است. [5] .

نخست مقدمه ي صحيفه ي سجاديه ترجمه و شرح شده است (ص 74 - 8) و سپس ترجمه و شرح دعاهاي صحيفه آمده است. شيوه ي مؤلف آن بوده كه نخست جمله ي عربي را نقل كند و سپس به ترجمه و توضيح واژگان جمله بپردازد. بيشتر توضيحات درباره ي واژگان است (مانند ص 706 ، 431) ولي مسائل صرفي و نحوي نيز در حد لازم آمده است (مانند ص 78 - 75) و گاه به مسائل بلاغي نيز اشارت رفته است (از جمله در ص 462، مبحث استعاره) . نثر مؤلف در ديباچه ي كتاب مسجع است ولي در ترجمه و شرح دعاها ازنثر مرسل استفاده كرده است، در ترجمه ي عبارتهاي عربي لفظ «مر» را فراوان به كار برده است (از جمله در ص 676 ، 616) . گاه به مناسبت وارد مباحث كلامي شده است (از جمله در ص 158، مبحث بقاي نفس بعد از خواب بدن) ولي در شرح عبارتهاي صحيفه، بيشتر از متون روايي سود برده است. (از جمله در ص 648 ، 471 ، 438) و گاه در شرح عبارتهاي صحيفه، مباحث مبسوطي ارائه داده است (از جمله در ص 473 - 469) «شرح معناي گناه كبيره؛ ص 608 - 603 در مباحث فلكي و اجرام سماوي) مؤلف در نقل عبارتهاي صحيفه، از نسخه ي ابن سكون بهره برده است (از جمله در ص 735 ، 734 ، 701) در پانوشتهاي كتاب، منابع اكثر منقولات متن آمده است، و گاه ترجمه هاي مؤلف تصحيح شده است (از جمله در پانوشت ص 5333 ، 252) ولي منبع پاره اي از مطالب متن در پانوشت نيامده است از جمله در ص 299 مطلب منقول از شرح الارشاد شهيد ثاني؛ ص 308 ، 307 مطالب منقول از شيخ كفعمي؛ ص 693 مطلب منقول از عدة الداعي ابن فهد؛ در ص 347 نيز دو بيت گلستان سعدي [6] بي ذكر منبع آمده است.

در تصحيح متن كتاب از نسخه هاي آ، ب، ج استفاده شده است ولي شگفتا! و افسوس كه هيچ يك ازنسخه ها معرفي نشده اند و كلمه اي نيز راجع به زندگاني قهپائي گفته نشده است و اصلا كتاب بدون مقدمه ي مصحح چاپ شده است و شيوه ي كار مصحح محترم نيز مجهول مانده است. در پايان كتاب نيز، هيچ فهرستي نيامده و اين نقيصه اي بزرگ مي باشد كه اميد است در چاپهاي بعدي اصلاح شود.