شيخ الطائفه ابو جعفر محمد بن حسن طوسي، از بزرگان دانشمندان اسلامي است. او در سال 385 ق، به دنيا آمد و در سال 408 ق، به عراق مهاجرت نمود و پنج سال نزد شيخ مفيد، تلمذ كرد. بعد از آن به خدمت سيد مرتضي (علم الهدي) در آمد و تا سال 436 ق - كه سال وفات شيخ مفيد است - ملازم او بود.

در فتنه و آشوبي كه در آغاز حكومت سلجوقيان به وجود آمد، كتابخانه ي عظيم و كرسي درس شيخ طوسي را به آتش كشيدند و او به نجف مهاجرت كرد و حوزه ي علميه ي آنجا را بنياد نهاد. شيخ طوسي، در فقه، اصول فقه، كلام، رجال، حديث، تفسير و ساير علوم اسلامي، متخصص بود و تأليفات گرانقدر او در اين زمينه ها، قرنها مورد توجه و استناد دانشمندان و محققان اسلامي واقع گرديد. [1] .

شيخ طوسي، از مشايخ راويان صحيفه ي سجاديه است و در كتاب «الفهرست» خود مي نويسد: «متوكل بن عمير بن متوكل، از يحيي بن زيد بن علي (ع) دعاي صحيفه را روايت كرده است». آنگاه طرق خود را براي نقل آن، چنين گزارش مي كند:

طريق اول، جمعي از مشايخ، از تلعكبري، از ابن اخي طاهر، از محمد بن مطهر، از پدرش، از عمير بن متوكل، از پدرش، از يحيي بن زيد.

طريق دوم، احمد بن عبدون، از ابوبكر دوري، از ابن اخي طاهر، از محمد بن



[ صفحه 41]



مطهر، از پدرش، از عمير بن المتوكل. [2] .

طريق سوم، ابن غضائري، از محمد بن عبدالله شيباني، از جعفر بن محمد حسني، از عبدالله بن عمر زيات، از علي بن نعمان اعلم، از عمير بن متوكل، از متوكل بن هارون. [3]

شيخ طوسي، به طرق ديگر نقل صحيفه ي سجاديه نيز آگاه بوده است؛ مثلا ذيل نام علي بن مالك در «رجال» خود مي نويسد: «ابن همام، از علي بن مالك، دعاي صحيفه را روايت كرده است» [4] .

و ذيل نام ابن طيالسي مي گويد: او دعاي كامل را (كه نام ديگر صحيفه ي كامله است) روايت مي كند [5] .