در دعاى كميل امير مؤ منان عليه السلام به اين نكته برمى خوريم كه اگر بر سر راه دعا عايق و مانعى قرار گيرد و شخص داعى توجه به مانع نكرده و آن را رفع ننمايد، اجابت نيز انجام نخواهد گرفت . حضرت با جمله اللهم اغفرلى الذنوب التى تحبس الدعاء(1) به اين شرايط مهم اشاره فرموده و گناه را اساسى ترين مانع دعا قرار داده اند، سپس براى علاج آن ، دستور به استغفار داده اند.



در اين زمينه روايتى نيز به ما رسيده است - كه معاذ بن جبل از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم نقل مى كند - و در آن به بسيارى از موانع دعا اشاره شده است (2) در آن روايت پيامبر اكرم اشاره به باطن اعمال فرموده اند؛ آن هم باطنى كه حتى از ديد و علم ملائكه حامل اعمال مخفى مى ماند.



ما در اين جا اين روايت را نقل به معنى نموده و مورد بحث خود را در اين مقطع نقل مى نماييم و از ذكر آنچه كه فعلا مربوط به مبحث ما نيست صرف نظر مى نماييم .





از جمله موانع قبولى اعمال (به طور مطلق) كه قعطا شامل دعا نيز مى شود، اينها را مى توان نام برد :



1- غيبت برادران دينى .



2- عملى كه بنده به وسيله آن در پى كسب منفعت دنيايى باشد.



3- تكبر بر خلايق .



4- خود بزرگ بينى و عجب .



5- حسد نسبت به آنان كه به علم و عمل اشتغال دارند.



6- عدم شفقت و ترحم نسبت به ديگران .



7- عملى كه بنده به واسطه آن ، قصد معروف شدن در بين مردم را دارد.



8- عمل را به خاطر خدا به جا نياورده است .



9- زبان او موجب ايذاء ديگران است .



10- گناهان خود را بر عهده ديگران مى گذارد.



11- با بزرگداشت خود ديگران را تحقير مى نمايد.



12- با پاك جلوه دادن خود، به آلودگى ديگران اشاره مى نمايد.



13- به واسطه دنيا مى خواهد آخرت را تاءمين كند.



14- به ديگران فحاشى مى نمايد.



15- در حضور ديگران به نجوا مى پردازد.



16- در او نسبت به مردم حالت گزندگى است .







موارد ذكر شده مجموعه اى است از موانع قبولى اعمال ، به خوبى روشن است كه اين ها موانع دعا هم هستند، زيرا دعا خود عملى است كه عبادت بوده و موجب قرب الهى مى گردد و اگر مورد قبول واقع شود، به دنبال خود اجابت هم دارد؛ ولى اگر مردود گردد مضمون آن نيز مقبول نشده و قهرا به اجابت نخواهد رسيد.